ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ 25ης ΜΑΡΤΙΟΥ 1821

 

25η ΜΑΡΤΙΟΥ 1821

 

    Ένας από τους μεγαλύτερους σταθμούς της ιστορίας του Ελ­ληνικού Έθνους, ίσως ο μεγαλύτε­ρος στην μα­κραίωνη ιστορία του, υπήρξε αναμφισβήτητα η επα­νάσταση του 1821, γιατί είχε σαν αποτέλεσμα να επανέλθει στο προσκήνιο της ιστο­ρίας, μετά 1700 χρό­νια σκλαβιάς σε διαφορετικούς κατακτητές, το Ελλη­νικό Έθνος.

Με την επανά­σταση του 1821 το Ελληνικό έθνος έδειξε σ' όλους  τους λαούς της γης, το δρόμο που κερδίζεται η ελευ­θερία και από τον πιο ισχυρό δυνάστη.

Έδειξε επίσης ότι αποτελεί ένα έθνος ισχυρό, ένα έθνος ακμαίο που κανένας δυνάστης δεν κα­τόρθωσε να  αφομοιώσει και εξαφανίσει.

Το 1453, με την πτώση της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτο­κρατορίας (Βυζαντινής), το Ελληνικό έθνος, έθνος με φωτεινό πα­ρελθόν, πίπτει στην εσχάτη αθλιότητα με την υποδούλωση του από τον πιο βάρβαρο ασιατικό λαό. Με την υποδούλωση του ο Ελληνικός λαός δια­τρέχει περίοδο ταπεινώ­σεων. Οι πρόκριτοι του, οι ηγεμόνες του πνεύματος, οι μύστες της σοφίας και οι τεχνίτες του λόγου πλανώνται μακράν των εστιών τους και συντε­λούν στην εμφάνιση της Ανα­γέννησης στην Δύση.

Ο υποδουλωθείς όμως λαός,  στερημένος των πνευ­ματικών του ηγητόρων περιπίπτει στην αμά­θεια, καθίσταται δέ­σμιος στο βράχο της δουλείας, ως άλλος Προμηθεύς και ο πόνος σπαράζει τα σπλάχνα του. Ο πόνος όμως αυτός κα­θίσταται πηγή δυνάμεως η οποία βγάζει από τα σπλάχνα του νέους ηγέτες που αφυπνί­ζουν, τον σε λήθαργο βρισκόμενο λαό. Το άσμα του Ρήγα Φε­ραίου "καλύ­τερα μίας ώρας ελεύ­θερη ζωή παρά σαράντα χρό­νια σκλαβιά και φυ­λακή"  Επικούρειας δοξασίας, αποτελεί τον στεναγμό της εθνικής ψυ­χής και γίνεται οδηγός του.

Η Μάνη και το Σούλι αποτελούν νησί­δες λευ­τε­ριάς μέσα στο σκοτάδι που άπλωσε ο αδίστακτος κα­τακτητής και μεμονωμένες προσπά­θειες αποτινά­ξεως του ζυγού γίνονται σε διάφορες πε­ριοχές της χώρας. Οι μεμονωμένες όμως προσπάθειες των Ελ­λήνων πα­τριωτών, ασυντόνιστες στις διάφο­ρες πε­ριοχές της χώρας, δεν μπορούν να φέρουν αποτέλε­σμα γιατί ο οργανω­μένος και βάρβαρος  κατακτη­τής τις καταπνί­γει εύ­κολα ενώ παράλληλα τα φεου­δαρ­χικά καθε­στώτα στην Δύση δεν  ευνοούν και δεν ενισχύουν προ­σπάθειες απελευθερώσεως υπόδουλων λαών.

Από τα προαναφερθέντα, γίνεται φανερό ότι καμία προσπά­θεια αποτι­νά­ξεως του ζυγού της δου­λείας δεν θα πετύχαινε χω­ρίς ένα κεντρικό όρ­γανο που θα συ­ντόνιζε την δράση των υπόδουλων Ελλήνων  και που θα είχε το κύρος να μεσολαβήσει στην Δύση για να τύχει ο αγώνας των Ελλή­νων της συμπαρα­στάσεως και της βοηθείας των Ευρωπαϊ­κών λαών.

Έτσι στις αρ­χές του 19ου αιώνα  η πρωτοβουλία Ελλή­νων πατριωτών, που διέμε­ναν στο εξω­τερικό, οργα­νώνει μία μυστική εται­ρία, την Φιλική Εταιρία  η οποία αποτέ­λεσε το κε­ντρικό εκείνο όργανο που ήταν απαραίτητο για να εξεγείρει τους υπόδουλους Έλληνες, να συντονίσει την δράση τους και να μεσολαβήσει στην Δύση ώστε να επιτευ­χθεί η συ­μπαράσταση των ευρωπαϊκών λαών στον αγώνα του Ελληνικού έθνους κατά του  κατα­κτητή του.

    Η ιδέα της συστάσεως της Φιλικής Εταιρίας ανήκει στον τέ­κτονα Εμμα­νουήλ Ξάνθο από την Πά­τμο, που διέμενε στην Οδησσό της Ρωσίας και ασχολείτο με το εμπόριο. 

Ο Ξάνθος το 1814 συνέ­λαβε την  ιδέα να ιδρύσει μια μυστική εταιρία, η οποία θα αποτε­λούσε το  κεντρικό εκείνο όργανο που θα κατεύ­θυνε τον αγώνα των υπόδουλων Ελλήνων κατά του Ασιάτη κατακτητή. Ο λό­γος που θέλησε να ιδρύσει μυ­στική και όχι φανερή οργάνωση ήταν για να μπορέσει να επε­κτα­θεί η οργά­νωση αυτή και με­ταξύ των υπόδουλων Ελλήνων χωρίς κίν­δυνο. Την ιδέα του αυτή ο Ξάνθος την ανακοίνωσε στους επί­σης διαμένο­ντες στην Οδησσό εμπορευόμε­νους Νίκο Σκουφά  από την Άρτα και Θανάση Τσακάλωφ από τα Ιωάννινα. Οι τρεις αυτοί πρώτοι αρ­χηγοί, με το προβάδισμα του Σκουφά, διεύθυναν στην αρχή την Φιλική Εταιρία και αποτελούσαν την λεγόμενη "Ανωτάτη Αρχή" της  εται­ρίας. Αργότερα, με την επέ­κταση όμως της εταιρίας, οι αρχηγοί έγιναν πέντε, κατόπιν επτά και τέλος δέκα έξη.

Οι εισερχόμε­νοι σ' αυ­τήν την εται­ρία έδιναν όρκους τρομε­ρούς και υποσχόντουσαν  να μην αποκαλύψουν τίποτε από όσα είδαν και άκουσαν σχετικά με την εταιρία. Τα μέλη της Φιλικής Εταιρίας αναγνωριζό­ντουσαν με προσυμ­φωνη­μένα σημεία, αλληλογρα­φούσαν  με συν­θηματικές και κρυ­πτογραφικές λέ­ξεις και είχαν κατα­ταγεί σε ιεραρχικούς βαθμούς  μυη­μένων. Ο πρώτος βαθμός ήταν ο  βαθμός του Βλάμη, ο δεύτερος βαθμός ήταν ο βαθμός του Συ­στη­μένου και ο  τρί­τος βαθμός ήταν ο βαθμός του Ιε­ρέως. Εκτός όμως από τους τρεις αυτούς βαθμούς υπήρχαν και ανώτε­ροι βαθμοί. Οι βαθμοί αυ­τοί ήταν των Ποιμένων, των Αρχιποιμέ­νων, των Αφιερωμένων και των Αρ­χηγών των Αφιερωμένων. Τέλος υπήρχε και ο βαθμός των Μεγάλων Ιερέων των Ελευσίνιων που έφε­ραν μό­νον οι αποτε­λούντες την "Ανώτατη Αρχή". Σχετικά με την απονομή των βαθ­μών, οι αγράμματοι εμυούντο στον πρώτο βαθμό του Βλάμη, ενώ οι εγγράμματοι στον πρώτο, κατόπιν στον δεύτερο. Η μύηση στους επό­μενους βαθμούς μετά αρ­κετό χρονικό διάστημα και αφού στο  μεταξύ δοκι­μα­ζότανε η προς την εταιρία έφεση τους.

Το τρί­πτυχο "Ελευθερία, Ισό­της, Αδελφό­της" που αποτέλεσε την αθάνατη τριλογία της Γαλλι­κής Επανάστασης του 1789 αποτελεί και  το τρίπτυχο της Φιλικής Εταιρίας. Αποτέλεσμα της άρτιας οργάνωσης της Φιλι­κής Εται­ρίας ήταν να επεκταθεί ταχύτατα σε όλη την βαλκα­νική χερσόνησο. Όλοι όσοι διακρινό­ντουσαν στα γράμματα, τις τέχνες, το εμπόριο και την πολιτική, ακόμα και πολλοί ξένοι όπως ο εθνι­κός  ήρωας των Σέρβων  Καραγεώργεβιτς, υπήρ­ξαν μέλη  της Φι­λικής Εταιρίας.

Λέγεται ότι τα μέλη της Φιλικής Εται­ρίας έφθασαν τις 600.000 πράγμα που δείχνει την έκταση που έλαβε η Φιλική Εται­ρία την εποχή εκείνη.

Τέσ­σερα έτη μετά την ίδρυση της Φιλικής Εται­ρίας ο αρ­χη­γός της Σκουφάς πέθανε και ένα μέλος της Ανω­τά­της Αρχής, ο Γαλά­της  εκτελέσθηκε με εντολή των υπολοίπων μελών γιατί η διαγωγή του είχε θέ­σει σε κίνδυνο το μυ­στικό  της εταιρίας.

Το τελευταίο γεγο­νός δείχνει την αποφασιστικότητα των μελών της εταιρίας για να φέρουν σε πέρας το έργο τους. Τα μέλη της Φι­λικής Εταιρίας οργώνουν κυριολεκτικά τις περιο­χές  που κατοικούν Έλληνες και προετοιμάζουν ψυχολογικά τον Ελληνικό λαό για τον επερχό­μενο αγώνα, όπως ο Γρηγόριος Δικαίος, ο γνωστός Παπα­φλέσσας, ο οποίος εκμεταλλευόμενος την ιδιό­τητά του, Πατρι­αρχικού Έξαρχου που είχε, όργωσε κυριολεκτικά την Πελο­πόννησο.

    Τον Οκτώβριο του 1820 η Φιλική Εταιρία απο­φασίζει να εκμε­ταλλευτεί την επανάσταση του Αλί Πασά των Ιωαννίνων κατά του Σουλτάνου και να αρχίσει την ενεργό δράση γιατί μεγάλο μέ­ρος των  στρα­τευμάτων του Σουλτάνου ήταν απα­σχολημένα στα Ιω­άννινα. Έτσι ανέθεσαν την αρχη­γία του αγώνα στον πρί­γκιπα Αλέξανδρο Υψηλάντη κατόπιν προτά­σεως του Ξάνθου μετά την άρ­νηση του Κα­ποδίστρια να αναλάβει την αρχηγία. Το σχέδιο δρά­σεως της Φιλικής Εταιρίας προέ­βλεπε να αρ­χίσει η εξέγερση από τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, να βοη­θη­θεί ο Αλί  Πασάς και να εκτελεσθούν δολιο­φθορές σε διάφο­ρες περιοχές της χώρας.

Η κατά­σταση στην  Ευ­ρώπη δεν ήταν ευ­νοϊκή την περίοδο αυτή για επανάσταση γιατί το 1819 καταπνίγη­καν στο αίμα  όλες οι φιλελεύθε­ρες εκδηλώσεις στην Σικελία, στην Νεά­πολή και στο Πεδεμόντο της Γερμα­νίας κατόπιν επεμβάσεως της Ιεράς Συμμαχίας της οποίας ψυχή ήταν ο υπουργός εξωτερι­κών της  Αυ­στρίας Μέ­τερνιχ.

Η κατάσταση στην Ελλάδα δεν ήταν επίσης ευνοϊκή γιατί τα διάφορα ένοπλα τμή­ματα δεν είχαν εκπαι­δευτεί στρατιωτικώς και την μόνη εμπειρία που διέθεταν ήταν οι διάφορες μι­κρο­συμπλοκές με τους Τούρκους. Η κατάσταση του Ελληνικού ναυτι­κού ήταν κάπως καλύτερη  γιατί διέθετε 600 πλοία  με 6000 πυ­ροβόλα και 18000 έμπειρους ναυτικούς σύμφωνα με στοιχεία του  Γάλλου προξένου στην Πάτρα.

    Ο Υψηλάντης μετά μικρή σχετικά προετοι­μα­σία ανέ­λαβε δράση και στις 22 Φεβρουαρίου του 1821 στο Ιάσιο της Μολδο­βλαχίας ύψωσε την ση­μαία της επα­ναστάσεως. Το κίνημα του Υψηλάντη δεν είχε ευ­νοϊκή εξέλιξη και τελικώς ο Ιερός του Λόχος κατα­στράφηκε στο Δραγατσάνι στις 7 Ιουλίου του  1821 ενώ ο ίδιος κατέφυγε στην Αυστρία όπου συνελήφθη και φυλακί­σθηκε από τις Αυστριακές  αρχές. Παράλληλα όμως εξερράγησαν κινήματα και σε άλλες περιοχές της χώρας όπως στην Πελοπόν­νησο, στην Στε­ρεά Ελλάδα, στην Θεσσαλία και στην Μακεδονία.

Μερικά από τα πρώτα  περι­στα­τικά της επαναστάσεως του 1821 είναι τα εξής:

Στις 13 Μαρτίου υψώνεται επίσημα η σημαία της επαναστά­σεως. Συγκε­κριμένα στην μονή της Αγίας Λαύρας που είχαν συναθροι­σθεί οι πρόκριτοι, ο επίσκοπός Παλαιών Πατρών Γερμανός, μέλος  της Φιλι­κής Εταιρίας, ύψωσε και ευλόγησε το λάβαρο σαν συμβο­λική σημαία της επαναστάσεως. Το γε­γο­νός αυτό θεωρήθηκε σαν απαρχή της επανα­στά­σεως και εορ­τάζεται συμβολικά την 25η  Μαρτίου, για Χριστιανικούς λόγους. Στις 21 Μαρτίου ο Παπαδιαμαντόπουλος μαζί με άλλους οπλαρχη­γούς εισέρχεται στην Πάτρα και πολιορκεί τους Οθω­μανούς στο φρούριο. Στις 22 Μαρτίου ο Πετρόμπεης, ο Κολοκοτρώνης και ο Παπα­φλέσ­σας με 2000 Μανιάτες  πολιόρκη­σαν την Καλα­μάτα η οποία παραδόθηκε την επομένη. Στις 13 Μαΐου ο Κολοκοτρώνης μαζί με άλλους οπλαρχη­γούς συ­ντρί­βει στο Βαλτέτσι τους Τουρ­καλβανούς των οποίων ηγείτο ο Μουστα­φά­μπεης. Αυτή ήταν και η πρώτη νίκη των Ελ­λήνων  ενα­ντίων οργα­νωμέ­νου στρατού και αναπτέρωσε το ηθικό τους. Στις 23 Σεπτεμβρίου κατόπιν πολιορκίας καταλαμ­βάνεται η Τρί­πολη. Η άλωση της Τριπόλεως εδραιώνει την επανάσταση στην Πελοπόννησο.

Από τα λίγα προαναφερθέντα περιστατικά φαίνεται αμέσως πόσο γρή­γορα φούντωσε η επανά­σταση που κατέληξε σε νίκη των Ελλήνων και απελευθέρωση της Ελλάδος, ενώ η Οθωμανική αυτο­κρατορία υπέστη φο­βερό πλήγμα και έπαψε έκτοτε να είναι με­γάλη δύ­ναμη. Γι' αυτό η Ελληνική επα­νάσταση του 1821 απο­τελεί κοσμοϊστορικό γεγονός, η ευτυχής έκ­βαση του οποίου ήταν αποτέλεσμα αμέτρητων θυσιών, υπεράνθρωπων ηρωισμών και ολοκαυτωμάτων ψυχών και σωμάτων γιατί όπως γράφει ο εθνικός μας ποιητής Σολομός, η ελευθερία του Ελληνικού λαού είναι "απ' το κόκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά...."

 

Ο Κένταυρος Χείρων

 

 

Ο Κένταυρος Χείρων

    Η μαγεία στον ελληνικό μύθο είναι πανταχού παρούσα.

Διαπέρασε τις πεποιθήσεις της ελληνικής ζωής σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας, υποδεικνύοντας σε μεγάλο βαθμό τη θρησκευτική ομοιογένεια της αρχαιοελληνικής κοινωνίας. Η μαγεία εξυπηρετούσε, μεταξύ άλλων ως θεμέλιο για την ανθρώπινη γνώση και ήταν μέσο ελέγχου του άμεσου περιβάλλοντος, των δυνάμεων της φύσης, της ζωής και του θανάτου, καθώς και άλλων περιοχών της γνώσης, που τελούν σήμερα υπό την αιγίδα της τεχνολογίας

Όπως το θέτει μια σύγχρονη αυθεντία στο πεδίο της σύγχρονης ανθρωπολογίας:

  «Η πρακτική της μαγείας ήταν πανταχού παρούσα στην κλασική αρχαιότητα.

Οι σύγχρονοι του Πλάτωνα και του Σωκράτη τοποθετούσαν ειδώλια στους τάφους και τα κατώφλια των σπιτιών τους [...] 
Ο Κικέρων χαμογέλασε με κάποιον που ισχυρίστηκε ότι είχε χάσει τη μνήμη του υπό την επιρροή κάποιας γητείας και ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος ισχυριζόταν πως όλοι φοβούνταν μήπως πέσουν θύματα της μαγείας.

Οι πολίτες της Τέω καταριούνταν εκείνον που θα επιτίθετο στην πόλη, ενώ στη Δωδεκάδελτο υπήρχαν νόμοι ενάντια στη μαγική μεταφορά της συγκομιδής από το ένα χωράφι στο άλλο.

Οι αυτοκρατορικοί νομικοί κώδικες περιείχαν εκτεταμένες αναφορές ενάντια σε όλα τα είδη της μαγείας -εκτός από την ερωτική και τη μετεωρολογική [...]

Οι μαγικές τελετουργίες οδήγησαν σταδιακά σε μια ανώτερη πνευματικότητα, ανοίγοντας εν τέλει το δρόμο στην υπέρτατη θεότητα»[1].

            Δεδομένου ότι τα περισσότερα μέλη της αρχαιοελληνικής κοινωνίας ακολούθησαν το ίδιο βασικό σύνολο πεποιθήσεων σχετικά με την κλίμακα των μαγικών δυνατοτήτων, σε ότι αφορά στους θεούς και τις δυνατότητές τους, με τοπικές παραλλαγές βέβαια, το μυθολογικό σύστημα κατείχε αφεαυτού ενότητα και μια δομή στην οποία λίγο- πολύ μπορούσε να προβλεφθεί η προσθήκη των νέων χαρακτήρων, ή η απόδοση κάποιων ιδιοτήτων με αρκετή ακρίβεια. 
Η αντανάκλαση αυτών των πεποιθήσεων στον κλασικό μύθο δεν ήταν κάποια άσκηση της φαντασίας με τον ίδιο τρόπο που γίνεται πιθανώς σήμερα. Ενώ οι αντιλήψεις και οι παρουσιάσεις των ιστορικών/μυθολογικών μορφών στο μύθο και η πλοκή των ενεργειών τους απαιτούσε μια ορισμένη δημιουργικότητα και ποιητική άδεια εκ μέρους του αφηγητή, η δομή του μαγικού κόσμου ήταν τμήμα ενός καλά εγκαθιδρυμένου πλαισίου από τα βάθη των προϊστορικών χρόνων.

            Μέσα σε αυτό το πλαίσιο κατέχει σημαντική θέση ο ρόλος των Κενταύρων, τόσο πρακτικά όσο και συμβολικά.

Στην ιστορία και την τέχνη οι Κένταυροι απεικονίζονται με ανθρώπινο το άνω τμήμα του κορμού και ζωικό το κάτω.

Ως ιδιοσυγκρασίες, όμως, φαίνεται πως δεν ήταν αρκετά ισορροπημένοι και παρουσιάζονται ως είδη πρωτόγονα που όφειλαν περισσότερα στη ζωική φύση τους παρά στην ανθρώπινη κληρονομιά τους. Ο μύθος τους τοποθετεί στη Θεσσαλία, στην κατεξοχήν μαγική γη της ελληνικής επικράτειας με τις φημισμένες μάγισσες, στις οποίες θα αφιερώσουμε μια ξεχωριστή σπουδή.

Η παρουσία τους στη θεσσαλική γη αποδόθηκε σε έναν γηγενή βασιλιά των Λαπίθων. Στα ελληνικά έργα τέχνης η τυπική απεικόνιση των Κενταύρων είναι εκείνη που τους δείχνει να επιτίθενται στους Λαπίθες, εμπλεκόμενοι σε πράξεις βιασμού και λεηλασίας, όπως και στην γαμήλια τελετή του Πειρίθου.

Γενικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η παρουσία τους ήταν συμβολική των απεριόριστων και απρόβλεπτων ιδιοτήτων του φυσικού κόσμου.

            Κατά τον ίδιο τρόπο η λογοτεχνική παρουσία τους στο μύθο είναι συχνά συμβολική της πολιτισμικής ανάγκης να καθιερωθεί -να επανακαθιερωθεί μάλλον- η κυριαρχία σε αυτό που οι Έλληνες της αρχαιότητας αντιλαμβάνονταν ως δική τους σφαίρα επιρροής. Οι ελληνικοί ήρωες έπρεπε για να καθιερώσουν την παρουσία του πολιτισμού τους σε έναν ευρύτερο κόσμο και αυτό το κατόρθωναν τυπικά δαμάζοντας μυθικά ή υπερφυσικά πλάσματα.

Όμως, μη ανθρώπινα τέρατα όπως ήταν η Σκύλλα, η Χάρυβδης, η Χίμαιρα ή η Σφίγγα απεικόνιζαν τη μάχη ανάμεσα στον πολιτισμό και τον ευρύτερο κόσμο.

Υβριδικά ημιανθρώπινα πλάσματα τέτοια όπως ήταν οι Κένταυροι αντιπροσώπευαν συχνότερα τις εισβολές αρνητικών όψεων εκείνου του μεγαλύτερου κόσμου στον κόσμο της δικαιοδοσίας των Ελλήνων.

Σε ένα ευρύτερο ψυχολογικό πλαίσιο πρόκειται για την εισβολή του ασυνείδητου κόσμου στις επικράτειες της καθημερινής συνείδησης, η αρχική σύγκρουση ανάμεσα στις απειλητικές μορφές ενός άγνωστου και σκοτεινού κόσμου και τον τακτοποιημένο κόσμο της λογικής συνείδησης. Τούτη η πρωτογενής σύγκρουση είναι η ίδια -αν και με διαφορετική μορφή- με τη σύγκρουση ανάμεσα στο Διονυσιακό και το Απολλώνιο στοιχείο .

            Η παρουσία του Χείρωνα, αντιθετική στο είδος του, κατείχε μια πλήρως διαφορετική έννοια. Με έναν πολύ πραγματικό τρόπο, ο Χείρων θα μπορούσε να θεωρηθεί η εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα σε ό,τι αφορά στο  συμβολισμό του Κένταυρου στον ελληνικό κόσμο. Εκεί που οι άλλοι αντιπροσώπευαν την κτηνωδία και τον κίνδυνο του φυσικού κόσμου, ο Χείρων αντιπροσωπεύει την αφθονία και την ευλογία του, όπως φαίνεται από το γεγονός ότι δίδαξε σε διάφορους ήρωες τις εν δυνάμει αγαθοεργές δυνάμεις του φυσικού κόσμου -τις τέχνες της αστρολογίας, της βοτανικής, της θεραπείας, του κυνηγιού, της πολεμικής τέχνης, και της άσκησης των δικών τους εσωτερικών, φυσικών χαρισμάτων, δώρα των θεών μέσω κληρονομικής διαδοχής ή προστασίας.

Είναι σημαντικό ίσως να σημειώσουμε εδώ ότι, όπως τα υπερφυσικά χαρίσματα έπρεπε να παραχωρηθούν από τους θεούς, έτσι επίσης χρειαζόταν και μια τυπική εισαγωγή στη μαθητεία, προκειμένου να προσφερθούν τα οφέλη της σοφίας του. Τους μαθητές του Χείρωνα τους έφερναν είτε ή θεοί ή προηγούμενοι μαθητές του, που γνώριζαν τη διδασκαλία του και είχαν φθάσει ως εκεί με θεϊκή παρέμβαση

            Η πρωιμότερη αναφορά στον Χείρωνα ίσως είναι αυτή που απαντάται στις τελευταίες γραμμές της Ησιόδειας Κοσμογονίας. Το όνομα του Κένταυρου συνδέεται με ένα παιδί που γεννήθηκε από τον ήρωα Ιάσωνα και τη μάγισσα Μήδεια: [...Κι αυτή στην εξουσία μπαίνοντας του Ιάσωνα του βασιλιά, γέννησε τον Μήδειο, το γιο της, που τον ανάθρεψε στα βουνά ο Χείρων, ο γιος της Φιλύρας  και του μεγάλου Δία το σχέδιο γινόταν...]

Η ακριβής φύση αυτών των γραμμών είναι αρκετά ενδιαφέρουσα, αν λάβουμε υπ’ όψη μας την επερχόμενη μοίρα του συγκεκριμένου απογόνου, ένα παιδί προδιαγεγραμμένο να θανατωθεί στη νιότη του, παρά να εκτελέσει τα δικά του κατορθώματα.

Εδώ θα τολμούσαμε να πούμε πως ο Ησίοδος με τη ρήση «και του μεγάλου Δία το σχέδιο γινόταν» δεν αναφέρεται στον Μήδειο αλλά στον Χείρωνα.

Ο σκοπός του Δία είναι ο ρόλος που εκπληρώνει ο Χείρων στη σφαίρα του ελληνικού μύθου: να διδάξει τη μαγεία του στις μελλοντικές γενεές.

     Λαμβάνοντας υπ’ όψη την αγάπη και την προσκόλληση που έδειχναν οι πρόγονοί μας στη γραμμή καταγωγής τους (μητρογραμμική ή πατρογραμμική), και του ρόλου

που έπαιζε στον καθορισμό της κοινωνικής θέσης, έχει ενδιαφέρον να δούμε την καταγωγή του Χείρωνα.

Αντίθετα από τους άλλους Κένταυρους, ο Χείρων δεν κατάγεται από τους Λαπίθες. Κατάγεται από τον Κρόνο και τη νύμφη Φιλύρα. Όπως και άλλοι Ολύμπιοι, ο Χείρων είναι παιδί του Κρόνου.

Ωστόσο, δεν κατέχει κάποιο ιδιαίτερο βασίλειο όπως οι άλλοι θεοί. Δεν δρα μέσα σε ένα προαποφασισμένο εννοιολογικό πλαίσιο.

Μοιάζει περισσότερο να είναι απλά ένα τμήμα -ένα ουσιαστικό τμήμα- του κόσμου, που μπορεί να ενώσει κάποια ρήγματα στις λογικές αλληλουχίες της εικόνας που έχουμε για τη δημιουργία.

Αυτή φαίνεται να είναι και η πλέον ενδιαφέρουσα από τις σύγχρονες απόψεις για τη λειτουργία της μαγείας, όπως την ανέπτυξε ο Ιταλός ανθρωπολόγος de Martino, που ερμηνεύει σε μεγάλο βαθμό την ανάγκη των αρχαίων λαών να διαμορφώνουν και να ερμηνεύουν τις λογικές ανακολουθίες του περιβάλλοντος κόσμου με τρόπο μαγικό.

Ο Χείρων κατέχει μια εγγενή γνώση του φυσικού κόσμου, που συμβολίζεται εξωτερικά με την κτηνώδη φύση του αλόγου. Ο δίμορφος Χείρων τον περιγράφει ο Απολλόδωρος, μια αναφορά που εκ πρώτης όψεως φαίνεται περιττή.

Άλλωστε, κάθε Κένταυρος κατείχε μια διπλή ανθρώπινη και ζωική μορφή. Εντούτοις, όλοι οι άλλοι Κένταυροι λειτουργούν μόνο σε έναν κόσμο, αυτόν της αγριότητας και των ενστίκτων. Ο Χείρων μόνος του γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ της φύσης και του πολιτισμού, λειτουργώντας ως αγωγός διαβίβασης εκείνων των ιδιοτήτων του φυσικού κόσμου που πιθανώς θα ωφελήσουν τον πολιτισμό με τις διδασκαλίες του. Η εγγενής γνώση του για τη μαγεία του φυσικού κόσμου μεταφέρθηκε στους διάσημους ήρωες-θεραπευτές μαθητές του, και μέσω αυτών, στον υπόλοιπο κόσμο.

            Φαίνεται πως οι μύθοι για τη μαγεία του Χείρωνα αυξήθηκαν σημαντικά με την πάροδο του χρόνου. Διατηρούμε μόνον κάποιους υπαινιγμούς για την προέλευσή του και ακόμα λιγότερες πληροφορίες για τους συγκεκριμένους τρόπους με τους οποίους να εκπλήρωσε το σκοπό του -δηλαδή τις μαγικοθεραπευτικές δεξιότητες που δίδασκε στους μαθητές του, και τους τρόπους με τους οποίους εξελίχθηκαν οι δεξιότητες.

Έχει υποτεθεί στο παρελθόν και σε ένα βαθμό είναι αποδεκτό ότι καθώς μεταβάλλονταν οι ιδέες περί εκπαίδευσης, αναπτύσσονταν και οι ιδέες για τη σοφία του Χείρωνα όπως και οι απόψεις για τον τρόπο με τον οποίο εκπαίδευε τους μαθητές του, ιδέες που υποστήριξε ο Πίνδαρος:

            «Αλλά ο ξανθός Αχιλλέας, μένοντας στο σπίτι της Φιλύρας σαν παιδί, έκανε έργα μεγάλα, συχνά κραδαίνοντας στα χέρια του ένα ακόντιο με μια κοντή λεπίδα (βραχυσίδαρον άκοντα), γοργός σαν τον άνεμο, έφερε το θάνατο στα άγρια λιοντάρια στη μάχη, σκότωσε κάπρους άγριους κι τα ασθμαίνοντα κουφάρια τους στον Κένταυρο, τον γιο του Κρόνου, στην αρχή σαν ήταν έξι χρόνων, και κατόπιν όλο το χρόνο που ‘μείνε εκεί, ένα παιδί που το παιχνίδι ήταν άθλοι δυνατοί.

Τον θαύμαζε η Άρτεμις και η θαρραλέα Αθηνά, γιατί τα ελάφια τα σκότωνε δίχως σκυλιά και δόλιες παγίδες. Γιατί εκείνος υπερείχε στα πόδια. Όλα αυτά που αφηγούμαι έπος των προγόνων είναι».

            Η αρχαιότητα των ιδεών που αφορούν στον Χείρωνα πιστοποιείται από τη φανερή ανάγκη του Πίνδαρου να ξεκαθαρίσει ότι δεν είναι επινόηση δική του το γεγονός ότι ο Αχιλλέας διδάχθηκε να κυνηγά με αυτόν τον τρόπο, ούτε κάποιες πολιτισμικές εξελίξεις. Είναι ένα γνωστό γεγονός που έμαθε από παλαιότερες ιστορίες. Στην εποχή του οι άνθρωποι ανέπτυξαν άλλες ιδέες για τη γνώση και τις διδασκαλίες του Χείρωνα, τις οποίες επιχειρεί να περιγράφει λεπτομερειακά

            «Ο Χείρων με τη βαθιά του γνώση τον Ιάσονα δίδαξε στη λίθινη κατοικία του και τον Ασκληπιό μετά από αυτόν και του δίδαξε την τέχνη τη θεραπευτική με χέρια ευγενικά. Συν τω χρόνω γάμο κανόνισε για την αγλαόκολπη κόρη του Νηρέα, δίδαξε τον γιο της τον ευγενή τρέφοντας το πνεύμα του με τα πρέποντα. Κι όταν οι άνεμοι τον έσπρωξαν στην Τροία, στάθηκε ανάμεσα στις λόγχες και τις κραυγές της μάχης»

            Γνωρίζουμε από την Ιλιάδα ότι ένα τουλάχιστον από αυτά τα «πρέποντα» ήταν η θεραπεία, καθώς υπάρχουν δύο τουλάχιστον αναφορές για τις διδασκαλίες του Χείρωνα στο συγκεκριμένο έπος. Η πρώτη συνδέεται με τον Μενέλαο, που πληγώθηκε από τρωικό βέλος. Ένας γιατρός από τις τάξεις των Αχαιών ο Μαχάων, που συνέβαινε να είναι γιος του Ασκληπιού, κλήθηκε να «ρουφήξει το δηλητήριο από την πληγή και επιδέξια να επιθέσει πάνω της φάρμακα, που ο Χείρων έδωσε πριν από καιρό στον πατέρα του». Η δεύτερη αναφορά σχετίζεται έμμεσα με τον Αχιλλέα. 
Ο Ευρύπυλος ζήτησε από το σύντροφό του στη μάχη Πάτροκλο να τον βοηθήσει. «Σώσε με τουλάχιστον τώρα [...] κόψε το βέλος από το μηρό μου, ξέπλυνε το μαύρο αίμα με ζεστό νερό και βάλε πάνω του καλά γιατρικά, από αυτά που λένε ότι σου είπε ο Αχιλλέας, αφού ο Χείρων, ο δικαιότερος του μίλησε γι’ αυτά».

Όντας ο ίδιος ο Μαχάων πληγωμένος, η επόμενη καλύτερη επιλογή ήταν ένας μαθητής του Χείρωνα, ακόμα κι αν αυτός ο μαθητής δεν ήταν εκπαιδευμένος ως θεραπευτής. Τέτοια ήταν η πίστη στη σοφία του Κένταυρου.

            Από τέτοιες σκόρπιες αναφορές, φαίνεται ξεκάθαρο ότι η πρόσθεση της θεραπείας, της αστρονομίας, της μαγείας και της φιλοσοφίας στο ρεπερτόριο των δεξιοτήτων που δίδασκε ο Χείρων συνδέεται άμεσα με τον αυξανόμενο πλούτο της γνώσης των αρχαίων Ελλήνων.

Το σημαντικό στην προκειμένη περίπτωση είναι το γεγονός ότι σε αυτή τη γνώση θεμελιακή θέση κατέχει η μαγεία. Ένας πλούσιος σπόρος από τον οποίο ξεπηδά η συγκεκριμένη γνώση με μια γοργή διαδικασία ανάπτυξης της ανθρώπινης διάνοιας Κατά τον ίδιο τρόπο οι απεικονίσεις του Χείρωνα στην τέχνη υποδεικνύουν την ίδια αλλαγή ιδεών, όχι μόνο στη μορφή αλλά και την ουσία της εκπαίδευσης:

          Ο Χείρων δε φαίνεται μόνος στις αγγειογραφίες. Στις αρχαιότερες απεικονίσεις φαίνεται να δέχεται τον Αχιλλέα ως μαθητή του ή να παίρνει τον Αχιλλέα σαν παιδί από τα χέρια του Πηλέα, του πατέρα του. Ο ρόλος του Χείρωνα είναι συνδυασμός θετού πατέρα και διδασκάλου. Αυτή είναι άλλωστε και η αρχαιότερη παράδοση. Ο Πηλέας, η Θέτις ή και οι δύο μαζί αποδίδουν το παιδί στην προστασία του διδασκάλου για καθοδήγηση, μια καινοτομία που ώθησε την καλλιτεχνική φαντασία σε συγκεκριμένες απεικονίσεις κατά τα τέλη του 6ου αι. Π.Κ.Χ.».            
Ανεξάρτητα από τις αλλαγές στις λεπτομέρειες της εκπαίδευσης, ο πυρήνας της σχέσης μεταξύ του Χείρωνα και των μαθητών του παρέμεινε ο ίδιος. Ανεξάρτητα από την ηλικία κατά την οποία τους εμπιστεύονταν σε εκείνον, και ανεξάρτητα από το επίπεδο γνώσης που κατόρθωναν -είτε επρόκειτο να ζήσουν στην ερημιά, να αποβάλλουν τον ανθρώπινο μανδύα και να αναλάβουν μια θέση στον κόσμο σαν κυνηγοί, όπως ο Αχιλλέας ή ο Ακταίων, είτε να χρησιμοποιήσουν τα άφθονα δώρα του φυσικού κόσμου ως θεραπευτές, ή να διαβάσουν το μέλλον στα άστρα ή με άλλα μέσα όπως ο Αρισταίος, ανεξάρτητα από όλα αυτά, φαινόταν ως μαγεία, ισόμετρη με το επίπεδο δεξιοτήτων των ατόμων που απάρτιζαν τον περιβάλλοντα κοινωνικό ιστό.

            Ο Χείρων ήταν πλέον ένα είδος αρχετύπου που ενοποιούσε και αιτιολογούσε τούτη τη μαγική γνώση. Μια γνώση που ήλθε από τους θεούς, αφού ήταν γιος του Κρόνου, και χρησιμοποιήθηκε από τον Ηρακλή για την ολοκλήρωση των άθλων του ή από τον Προμηθέα για τη διεύρυνση της ανθρώπινης γνώσης.

            Η σχέση εμποτιζόταν επίσης με τη μαγεία για έναν ακόμα απλό λόγο, την κοινωνική πεποίθηση των Ελλήνων στο προκαθορισμένο και τη μοίρα.

Εκείνοι που εκτελούσαν μεγάλους άθλους, ήταν προκαθορισμένο να το κάνουν. Γεννιούνταν από θεότητες, που τους περνούσαν τις μαγικές τους ικανότητες. Αυτές οι ικανότητες ενδυναμώνονταν με την εκπαίδευση που λάμβαναν, και τους επέτρεπε να εκμεταλλεύονται πλήρως τα χαρίσματά τους.

Τούτη η εκπαίδευση ήταν δυνατή εξαιτίας της «μαγικής» τους σύνδεσης με τη θεότητα, εκπαίδευση που αποκαθιστούσε τις σιωπηλές «μαγικές» δυνατότητες πάνω τους μέσω της γνώσης, επιτρέποντάς τους να αποκτήσουν φυσικές δυνάμεις ανεξήγητες και θαυμαστές. Αυτή είναι άλλωστε και η ουσία της μαγείας στο εννοιολογικό της πλαίσιο. Η βαθύτερη γνώση, που προωθείται βαθιά μέσα στο μέλλον, έως ότου γίνει αποδεκτή από το σύνολο της ανθρώπινης διάνοιας.

Η εκπαίδευση του Χείρωνα ήταν κατάλληλη, γιατί ήταν αποκλειστική  και παρεχόταν μόνο σε εκείνους που αποδεικνύονταν άξιοί της εξαιτίας των προγόνων τους.

Ήταν επίσης κατάλληλη, γιατί ήταν αποτελεσματική.

Τούτο το παρατήρησε ο Νικολό Μακιαβέλλι περίπου δύο χιλιάδες χρόνια αργότερα, όταν είπε:

«Υπάρχουν δύο τρόποι να μάχεσαι, μέσω του νόμου και μέσω της δύναμης.

Ο πρώτος τρόπος ταιριάζει στον άνθρωπο και ο δεύτερος στα θηρία.

Αφού, όμως, ο πρώτος τρόπος είναι ανεπαρκής, πολύ συχνά γίνεται αναγκαίο να καταφύγει κανείς στον δεύτερο.

Για αυτό ο πρίγκηπας χρειάζεται να γνωρίζει να χρησιμοποιεί και τους δύο τρόπους και τον ανθρώπινο και τον θηριώδη.

     Οι συγγραφείς της αρχαιότητας δίδασκαν τούτο το μάθημα αλληγορικά, όταν αφηγούνταν πώς ο Αχιλλέας και πολλοί άλλοι αρχαίοι πρίγκηπες στέλνονταν για διδασκαλία στον Χείρωνα τον Κένταυρο. Έχοντας για δάσκαλο ένα πλάσμα μισό ανθρώπινο και μισό θηρίο σημαίνει ότι μαθαίνει κανείς πώς να χρησιμοποιεί τη μία και την άλλη φύση, και ότι η μία δίχως την άλλη δεν μπορεί να διαρκέσει» .

Και, τελικά, ήταν κατάλληλη εξαιτίας του ανθεκτικού στο χρόνο συμβολισμό του Χείρωνα, η αξία της γνώσης για χάρη της γνώσης, ακόμα και αν μπορούσε να μεταδοθεί μόνο στους λιγοστούς που επέβαλε ο αριστοκρατικός χαρακτήρας της αρχαιοελληνικής κοινωνίας. Τούτος ο συμβολισμός φαίνεται με σαφήνεια στο θάνατο του Χείρωνα.

Ο θάνατος του αθάνατου Χείρωνα προήλθε από τη σύγκρουση αυτών των δύο κόσμων του φυσικού και του πολιτισμένου, το αποτέλεσμα μιας σύγκρουσης μεταξύ του είδους του, των άλλων Κενταύρων, και του τελευταίου μαθητή του, του Ηρακλή.

Κατά τη διάρκεια της μάχης, όταν πρόστρεξαν στην προστασία του οι άλλοι Κένταυροι για να αποφύγουν την οργή του Ηρακλή, ο Χείρων χτυπήθηκε από ένα βέλος του μαθητή του, βέλος εμποτισμένο στο αίμα της Ύδρας. Κατά σύμπτωση το ίδιο αίμα θα προκαλέσει και το θάνατο του ίδιου του Ηρακλή μέχρι να ολοκληρωθεί ο κύκλος του αίματος στο πρόσωπο του Προμηθέα. Ο Χείρων δεν μπορούσε να θεραπευτεί μόνος του από την αγωνία του δηλητήριου της Ύδρας και την ίδια στιγμή ήταν ανίκανος να πεθάνει με φυσικό τρόπο, όντας αθάνατος. Ζήτησε από τον Δία να τον απαλλάξει από την αθανασία του, αλλά ακόμα και ο θάνατός του υπηρέτησε ένα σκοπό στην υπηρεσία της γνώσης.

            Με το θάνατό του απελευθέρωσε ένα άλλο σύμβολο της γνώσης από τα δεσμά του, τον Προμηθέα, τον Τιτάνα που έδωσε στους ανθρώπους τη φωτιά.

Ο Προμηθέας καταδικάστηκε σε αιώνια φυλάκιση και αιώνιο βασανιστήριο «έως ότου κάποιος θεός να γίνει διάδοχός του, να αναλάβει τους βασάνους του Προμηθέα και να κατέβει στον σκοτεινό Άδη και τις σκιές του Τάρταρου».

Τούτη η ακολουθία γεγονότων ενδυνάμωσε τον συμβολικό τριπλό δεσμό του Ηρακλή προς τον Χείρωνα, του Χείρωνα προς τον Προμηθέα και τελικά του Προμηθέα προς τον Ηρακλή και το κλείσιμο του κύκλου. Τούτος ο δεσμός απεικονίζει αρχικά την αγριότητα του ανθρώπου της φύσης, κατόπιν τη γέφυρα ανάμεσα στον άνθρωπο και τη γνώση της φύσης και τέλος την απελευθέρωση του ανθρώπου μέσω του συμβόλου της μελλοντικής γνώσης. Ο θάνατος του Χείρωνα απομάκρυνε την ανάγκη μιας εξωτερικής διαμεσότητας ανάμεσα στη φυσική και την πνευματική ύπαρξη.

Από αυτό το σημείο και μετά τούτο τον ρόλο τον παίζει η ανθρώπινη ψυχή.

Ακόμα και στο θάνατό του ο σοφός Κένταυρος άφησε πίσω μια τεράστια κληρονομιά για την ανθρωπότητα.

Την κληρονομιά της αυτογνωσίας και των θυσιών που απαιτεί η επίτευξή της.

 

 

 

Ο ΦΟΒΟΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

 

Ο ΦΟΒΟΣ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

Κάθε μορφή της πραγματι­κότητας με την αιώνια κίνηση μεταβάλλεται.

Έχουμε μία στα­θερότητα μεταβολής.

Αν και οι δύο λέξεις σταθερό και μεταβο­λή είναι αντίθετες, ωστόσο σαν έννοια η μεταβολή έχει την ιδιότητα να υπάρχει πάντοτε, άρα εκφράζει κάτι το σταθερό. Μ' αυτή τη βάση και με ευρύ­τερη έννοια θάνατος στην πραγματικότητα δεν υπάρχει, αλλά μία συνέχεια, μεταβολή, μεταμόρφωση.

Εμείς οι άν­θρωποι συμμετέχουμε σ' αυτή την αιώνια μεταβολή, στην κί­νηση.

Η κίνηση είναι ένας από τούς γενικούς νόμους της Φυσικής Πραγματικότητας, πού καλύπτει το υλικό, ζωικό, ψυχικό και πνευματικό φάσμα.

Σε κάθε ενέργεια μιας δύνα­μης εμφανίζονται αμέσως τρεις καταστάσεις «δράση - αδράνεια - αντίδραση».

Επειδή υπάρχει αδράνεια εμφανίζεται η αντίδραση ταυτόχρονα με τη δρά­ση. Αυτό το φαινόμενο προε­κτείνεται στον πνευματικό και ψυχικό κόσμο μας.

Η επέκταση της δράσης - αδράνειας - αντιδρώσης και στον ψυχοπνευματικό μας χώρο έχει τεράστια επίδραση στη στάση, πού παίρ­νουμε κάθε φορά στην εξελικτική πορεία της ζωής μας.

Σε κάθε πνευματική μεταβολή έ­χουμε και την αντίστοιχη πνευ­ματική αντίδραση από λόγους αδράνειας.

Αυτά είναι γενικά φαινόμενα.

Έτσι βλέπουμε τούς πραγματικούς πνευματι­κούς ανθρώπους. πού αγωνίζονται για καινούργιες ιδέες να δέχονται την αντίδραση από άλλους.

Ο θάνατος είναι μία φυσιο­λογική μεταβολή.

Αλλά ο άν­θρωπος δεν τον βλέπει μόνο σα φυσιολογική, τον αισθάνεται και ψυχοπνευματικά.

Επομένως αντιδρά σ' αυτή τη μεταβολή από την αδράνεια, πού κατέχεται.

Σε κάθε κίνηση διακρίνου­με το χρόνο και τη μορφή.

Σε κάποια χρονική στιγμή η μορφή έχει ορισμένη εικόνα, πού για την προηγούμενη η την επόμενη στιγμή είναι ορόσημο, αποτελεί μηδέν.

Για εμάς τούς ανθρώπους ο θάνατος είναι το ορόσημο, το μηδέν κι όμως εί­ναι το τέλος μίας κατάστασης κι’ αρχή κάποιας άλλης.

Βρίσκε­ται στο ευρύτερο κύκλωμα της μεταβολής.

Για τις δύο καταστάσεις την προηγούμενη και την επόμενη το οριακό σημείο 0(μηδέν) όπως λέμε στα Μαθηματικά τυπολογικό, είναι μηδέν.

Αυτό το μηδέν στην ανθρώπινη ζωή είναι ο θάνατος.

Και η μεγάλη αντίδραση, πού δημιουργεί, αποτελεί τον φόβο του θανάτου.

Σε κάθε μεγάλη αλλαγή αντιδρά η ανθρώπινη υπόσταση με το φόβο.

Αν ξαφνικά δούμε αλλαγμένο ριζικά το πρόσωπο ενός γνω­στού μας ανθρώπου, θα φοβη­θούμε. Ή ακόμη αν δούμε την καταστροφή κάποιου συνηθι­σμένου τοπίου ή τού σπιτιού μας. το ίδιο συναίσθημα θα μάς κυριεύσει.

Αν δούμε το θάνατο σαν μη­δέν, τότε ο φόβος μας μεγαλώ­νει.

Αν όμως τον δούμε σαν ένα από τα πολλά ορόσημα μιας απέραντης συνέχειας της πραγματικότητας, χωρίς αντιδράσεις, τότε αποτελεί κάτι το αρμονικό.

Γίνεται ο θάνατος μία κατάσταση της ζωής. Ο ανθρώπινος οργανισμός εκπληρώνει κάποιο σκοπό, όπως συμβαίνει στην ανόργανη ύλη μέχρι την πολύ­πλοκη οργανική. Τότε έχουμε τη μεταβολή, την αλλαγή για να πάρει η ανθρώπινη ύπαρξη κά­ποιον άλλο δρόμο, μπορεί στη μετενσάρκωση, μπορεί σ' άλλη μορφή υλική ή ζωική.

Αυτό δεν αποδείχτηκε ακόμη ορθολογικά και επιστημονικά.

Θρησκείες, Φιλοσοφικά συστή­ματα και Μυστικιστικές οργανώσεις δίνουν συνέχεια διάφο­ρες εικόνες για τη μετά το ορόσημο τού θανάτου κατάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης.

Ωστόσο ο θάνατος σαν γεγο­νός μιας τεράστιας αλλαγής θ' αποτελεί το φόβο για όσους δεν τον βλέπουν με ευρύτερη σημασία.

ΠΩΣ ΔΙΑΣΚΕΔΑΖΟΥΝ ΟΙ ΓΡΑΙΚΟΙ

 

 

ΠΩΣ ΔΙΑΣΚΕΔΑΖΟΥΝ ΟΙ ΓΡΑΙΚΟΙ

 

Οι Γραικοί δεν διασκεδάζουν πια.

Υπήρξαν μέχρις αφάνταστου σημείου γλεντζέδες μέχρι το 1821, οπότε, για πρώτη φορά στην μακραίωνα ιστορία τους, ο Κολοκοτρώνης τους αποκάλεσε «βρε Έλληνες». Από τότε το κέφι τους άρχισε να χαλάει.

Σήμερα οι Γραικοί δεν διασκεδάζουν πια.

Είναι λάθος να τα βάλει κανείς με τον Κολοκοτρώνη.

Ήταν μεγάλος και λεβέντης, είπε επίσης και το «ΦΩΤΙΑ ΚΑΙ ΤΣΕΚΟΥΡΙ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΕΝΟΥΣ» και το εφάρμοσε κιόλας, αλλά να λέμε τα σύκα - σύκα και τη σκάφη - σκάφη; Εκείνο το «βρε Έλληνες» ήταν η αρχή του κακού.

Ξέρω τι ακριβώς έφταιξε. Θυμάμαι αμυδρά τον Κολοκοτρώνη, με περικεφαλαία αλλά χωρίς φούντα στο σπαθί, να μας βγάζει λόγο απ’ τα κεραμίδια και να μας λέει «βρε Έλληνες» και άπαντες να φρικάρουμε.

ΑΛΛΑ ΚΑΝΕΙΣ ΕΞ ΗΜΩΝ ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΤΟΤΕ ΤΗΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗ ΤΟΛΜΗ ΚΑΙ ΕΥΠΡΕΠΕΙΑ ΝΑ ΤΟΝ ΒΑΛΕΙ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ.

Από τότε μας πήρε η κατηφόρα.

Είναι γνωστή ασφαλώς η ιστορία με τον Καστοριανό γουνέμπορο, που λείποντας κάποιο Πάσχα στην Ιταλία για μπίζνες, καθ’ ήν στιγμήν « τηλεφωνεί εις τον συνεταίρον του ήκουσεν αίφνης μακρινόν ήχον κλαρίνου. 0 ευαίσθητος γουνέμπορος συνεκινήθη σφόδρα, και διέταξε νά ’ρθη αμέσως το κλαρίνο στο τηλέφωνο.

Λοιπόν, επί 25,000 δραχμές άκουγε κι έκλαιγε εκεί στην μακρινή, στην πικρή ξενιτειά.

Η ιστορία είναι αληθινή»

Ο γουνέμπορος, γνήσιος Γραικός, υπήρξε ασφαλώς άνδρας έντιμος και σεβνταλής. Χαιρετίζω την εικόνα του. Μάγουλο μούσκεμα στα δάκρυα, σφιγμένο στ’ ακουστικό, ένα ποτήρι ουίσκι, ήχοι μέσα από το καλώδιο, μοναξιά του θανατά σε κάποιο Χίλτον. Τυπική εικόνα μη διασκεδάζοντας Γραικού. Εξ ίσου χαιρετίζω ανάλογες εικόνες με διαφορετικό ταξικά και ιδεολογικά περιεχόμενο  Γραικοί εμιγκρέδες αναζητώντας υποκατάστατα πατρίδας στις Ελληνικές ταβέρνες, μετανάστες αναζητώντας γκόμενες και υποκατάστατα ισοτιμίας σε Γερμανικές μπυραρίες  διανοούμενοι σπάζοντες καρύδια σε ταινίες τέχνης  εμποροϋπάλληλοι που — Σαββατόβραδο —προσπαθούν να κάνουν κεφάλι με Κουρτάκη, Μαλαματίνα, τσίπουρα και άλλα. Είναι όλες το ίδιο τυπικές. Στη διασκέδαση οι Γραικοί δεν ξέρουν διακρίσεις. Απλώς δεν διασκεδάζουν.

Οι Γραικοί είναι κατηφείς και θλιμμένοι. Πίνουν όχι για να ξεχάσουν, παρά για να γίνουν πιο ανθεκτικοί στις μνήμες. Πλαγιάζουν όχι για να κοιμηθούν, παρά για να ονειρευτούν. Αγαπάνε με απόλυτο πάθος και το κρύβουν με απόλυτη λεπτότητα.

Οι  Γραικοί είναι η μειοψηφία. Οι Γραικοί δεν γουστάρουνε τους παπατζήδες και τους ρουφιάνους. Αρνούνται να γίνουνε νταβατζήδες.

Οι Γραικοί νιώθουν ότι είναι χαμένο παιχνίδι.

 Οι πλείστοι των Γραικών είναι πεισμένοι ότι δεν είναι Γραικοί.

Προσπαθούν συνεπώς να διάγουν ως Έλληνες. Καπνίζουν τσιγάρα με φίλτρο για να αισθανθούν Έλληνες, Καπνίζουν Μάλμπορο και Γκωλουάζ για να αισθανθούν Έλληνες.

Ψηφίζουν στις βουλευτικές εκλογές για να αισθανθούν Έλληνες.

Ψηφίζουν Κάρτερ, Μπάιντεν, Τράμπ  και ΚΚΕ για να αισθανθούν Έλληνες.

Καμμιά φορά η φωνή του αίματος ξυπνά και κατεβαίνουν σε απεργίες και διαδηλώσεις, φωνάζουν βρωμιάρη διαιτητή φακ οφ και αμάν τη γκρίνια σου γυναίκα, γρήγορα όμως οι ψύχραιμοι τους ανακαλούν στην τάξη.

Πηγαίνουν τότε σινεμά, πηγαίνουν σε χασαποταβέρνες, ψαροταβέρνες, μπουζουξίδικα, θέατρα, μπουάτ, μπουρδέλα, ντισκοτέκ και παμπ και δεν διασκεδάζουν.

Δεν μπορούν έτσι να διασκεδάσουν.

Άλλωστε, στο φινάλε δεν είναι κι Έλληνες.

Οι Έλληνες υπήρξαν λαός τρανός και μεγαλεπήβολος. Ανέπτυξαν τέχνες και επιστήμες, μπόι και κομπορρημοσύνη, έφτασαν και την Οικουμένη ολόκληρη να διεκδικήσουν και εν μέρει να κατακτήσουν, κάποτε όμως η ώρα τους ήρθε.

Πρώτος ο Μόμμιος τους έβαλε χέρι ατιμωρητί. Ακολούθως πλείστοι άλλοι, κατακτητές, πειρατές, ορδές και λοιπά, με τη σειρά τους κατέκλυσαν την νότιο Βαλκανική.

Άλλοι ήρθαν περαστικοί και φύγανε. Άλλοι περαστικοί και μείνανε. Άλλοι για να κάτσουν και στρογγυλοκάθισαν. Άλλοι για να κάτσουν και τα ίχνη τους χάθηκαν.

Όλοι όμως σε κάποιο βαθμό αφομοιωθήκανε, κι όλοι, σε κάποιο ανάλογο βαθμό, αφομοιώσανε. Και με τον καθένα που ερχότανε το χαρμάνι πλούταινε.

Και ήρθαν πολλοί.

Δεν ήρθαν τα ακόλουθα έθνη και λαοί:
α) Ερυθρόδερμοι, Αυστραλοί (ιθαγενείς), Τασμανοί.
β) Κινέζοι, Ινδοκινέζοι, Ιάπωνες,
γ) Ινδοί, Μαλαίσιοι, Μαλγάσοι.
δ) Νέγροι γενικώς. Βουσμάνοι»
ε) Βάσκοι
ζ) Κέλτες.

Τα υπόλοιπα πέρασαν, σχεδόν απαξάπαντα. Και μπορεί να μη χτίσανε Παρθενώνες. Μπορεί, όπως φερ΄ ειπείν οι ένδοξες στρατιές του Κρούμμου, να καταντήσαν φόρου υποτελή στην Άγια Πετρούπολη. Μπορεί να χαθήκαν εντελώς από την ιστορία κατά
τον ίδιο ακριβώς τρόπο που ο Βαγιαζΐτ — ο επιλεγόμενος Γιλδιρίμ — πέθανε σε κλουβί. Όμως κάτι όλοι τους αφήσανε. Τουλάχιστο λίγη σάρκα κι αίμα. Έστω για λίπασμα.

Το ζήτημα όμως δεν είναι στα γονίδια. Ξέρουμε ότι όλοι οι λαοί είναι μπάσταρδοι, κι αυτό πια λίγο μας απασχολεί. Το ζήτημα είναι στην κουλτούρα.

Κανείς λαός- δεν επιζεί της κουλτούρας-του. Οι Έλληνες ξεμπερδέψανε μαζί με τη δουλοκτησία, μαζί με την πόλη - κράτος, μαζί με τα συμπόσια, μαζί με την κλασσική παιδεραστία και το δωδεκάθεο. Δώσαν ότι είχανε στα χαρμάνι του μέλλοντος κι απαρνιθήκανε. Με σαντούρια, βιολιά και μπουζούκια, με Παναγιές με καλικάντζαρους, με καπηλειά και καφενέδες, με τεκέδες, μπαρμπουτιέρες, τσούσκες, λαχανοντολμάδες και λακέρδα, καταμεσής στα Βαλκάνια ξεμύτησαν οι Γραικοί.

Αλλά ούτε κι αυτοί δα επιζήσουνε της κουλτούρας τους.

Η κουλτούρα των Γραικών διαμορφώθηκε σε χρόνους δυσοίωνους. Η κουλτούρα των Γραικών δεν χρειάζονταν τσόντες. Η κουλτούρα των Γραικών, ήταν δυνατή, πλούσια και αυτάρκης. Η κουλτούρα των Γραικών πεθαίνει θάνατον βίαιο.

Ήτανε πάντα βίαιη κουλτούρα.

Οι Γραικοί είναι δεμένοι με τα Βαλκάνια στον ίδιο βαθμό που οι Έλληνες ήταν με τη δουλοκτησία.

Οι δε δεν αντέξανε δίχως σκλάβους.

Οι μεν δεν θ’ αντέξουνε δίχως Βαλκάνια.

Το έθνος των Γραικών ενθύμιζε το τέρας του Φραγκεστάιν. Όμοια μ’ εκείνο αποτελείτο από μέλη νεκρών. Όμοια μ’ εκείνο ήταν πλήρες ζωτικότητας. Ομοίως είχε μια τρυφερότατη καρδιά.
Ομοίως άρχισε κάποτε να ξυπνά.

Τότε θεωρήθηκε σκόπιμο να του σπάσουν τον τσαμπουκά.
Έτσι αποφασίστηκε να αφαλοκόψουν τους Γραικούς από τα Βαλκάνια.

«Βρε Έλληνες», τους είπανε, «φαίνεστε μεν όμοιοι κι ίδιοι  μ’ όλους αυτούς τους Σέρβους, Βούλγαρους, Ρουμάνους, Βλάχους, Αρβανίτες κτλ. κτλ. που βλέπετε εδώ στη γύρα, πλην δεν είστε. Εσείς προέρχεστε από αρχαίο παπάρι».

Το ρεζουμέ ήταν ότι το παπάρι εκείνο είχε μεν κοπεί κάποτε, πλην είχε προλάβει να μπολιάσει κόσμο κατά Δύση μεριά. Τώρα οι Γραικοί έπρεπε να στραφούν προς την Δύσιν για να ξαναγίνουν άνθρωποι.

Και άρχισαν να πίνουν μπύρα.

Δεν μ’ ενδιαφέρει αν ο Κολοκοτρώνης είχε όταν αμόλαγε το βρε Έλληνες» συνείδηση του ρόλου του. Ίσως υπήρξε άδολο θύμα πονηρών χωροφυλάκων, ίσως υπήρξε και ολίγον οπορτουνιστής εμένα όμως αυτό που μ’ ενδιαφέρει είναι τ’ ότι οι Γραικοί,
περίλυποι κι απονενοημένοι, κομπλεξαρισμένοι, λιγόπιστοι κι αιώνια καψούρηδες, το φάγανε. Και το φάγανε μέσα και βαθιά. Και άρχισαν να απογραικοποιούνται.

Οι Γραικοί είναι άξιοι της τύχης τους. Κατούρησαν το γάλα της μάννας τους και προτιμήσανε το Νεστλέ, και μάλιστα σε μορφή ενέσιμη. Γι’ αυτό δεν ωριμάσανε ποτέ. Γι’ αυτό γερνάνε σε μια φυματική εφηβεία.

Οι Γραικοί υπάρχουν ακόμα. Είχανε ρίζες πολύ βαθιές. Αλλά ασυνείδητες δυνάμεις τους συντηρούν, κι όχι καμμιά κανενός είδους θεληματική προσπάθεια. Αρνήθηκαν τον δικό τους κόσμο, Αρνήθηκαν τα προϊόντα της δικής τους παραγωγής. Τα εισαγωγής τους έμειναν για πάντα ξένα. Πώς να διασκεδάσει ο Γραικός με ντίσκο, τέκνο, ηλεκτρονική μουσική;

Οι Γραικοί δεν βολεύονται με υποκατάστατα. Έχουν χάσει τον παλιό τους τρόπο να ζουν και να χαίρονται. Δεν έχουν φτιάξει καινούργιο.

Τρώνε τις κουράδες που τους σερβίρουνε, αλλά ανηδόνιστα.
Ακούνε μουσική που δεν τη γουστάρουνε.

Πάνε σινεμά και δεν το χαίρονται,
Βλέπουνε τηλεόραση και βρίζουνε.

Πάνε στο θέατρο και δεν τη βρίσκουνε.

Πάνε στις ταβέρνες και δεν τραγουδάν.

Πάνε στις ταβέρνες και δεν χορεύουνε.

Χορεύουνε και τραγουδάν και δεν τη βρίσκουνε.

Γράφουνε και δεν τη βρίσκουνε.

Διαβάζουνε και δεν τη βρίσκουνε.

Πάνε σε χώρους μαζικής συναναστροφής και νιώθουν μόνοι τους.
Είναι μόνοι τους.  Ανηδόνιστοι.

Οι Γραικοί ούτε με την παλιά τους δεν βολεύονται πλέον κουλτούρα.

Οι καιροί έχουν αλλάξει. Οι ίδιοι έχουν αλλάξει.

Αν δεν βρουν τρόπο να φτιάξουν καινούργια, αν δεν βρουν έναν καινούργιο τρόπο να διασκεδάζουν, αν δεν φτιάξουν έναν δικό τους τρόπο να υπάρχουν, απλώς τότε στο φινάλε θα πάψουν να υπάρχουν.

Ο τόπος όμως τούτος ο χλοερός δεν θα μείνει άδειος. Ιδού που έκθαμβοι παρακολουθούμε μια καινούργια φάρα να ξετσουτσουνίζει μπροστά στα ίδια μας τα μάτια. Αποτελείται απ’ αυτούς που κύλησαν στο λούκι των ολιγοστών εκείνων Γραικών οι οποίοι, κατά τα χρόνια εκείνα τα περίλαμπρα του 1821, χρημάτισαν ρουφιάνοι.
Είναι τώρα περισσότερο ισχυροί. Αποτελούν την απόλυτον πλειοψηφία.

Ονομάζονται Νεοέλληνες.

Οι Νεοέλληνες πίνουν νοθευμένα ποτά. Άλλωστε δεν ξέρουν να πίνουν.

Καπνίζουν νοθευμένα τσιγάρα. Χρησιμοποιούν νοθευμένη βενζίνη. Συναλλάσσονται με νοθευμένο νόμισμα. Έχουν νοθευμένα αισθήματα. Έχουν νοθευμένα υποκατάστατα.

Εν αντιθέσει προς τους ευγενείς Γραικούς, οι Νεοέλληνες απολαμβάνουν τα σκατά που τρώνε. Διασκεδάζουν δηλαδή εν γένει καλά. Γεμάτοι χοιρινή ζωντάνια δεν παραλείπουν να θεσμοποιήσουν τις προτιμήσεις τους, και αόκνως οργανώνουν κατάσταση κομμένη στα μέτρα τους και ραμμένη πάλι στα μέτρα τους.

Μάστοροι δε εις την προπαγάνδα έχουν πείσει όχι μόνον την ταλαντευόμενη μάζα, αλλά και πολλούς Γραικούς ακόμη, ότι πρόκειται περί της ιδεωδεστέρας εφικτής καταστάσεως. Και —αντιδράσεως μη υπαρχούσης — καθημερινά αυξάνονται και πληθύνονται. Και καθημερινά εμπλουτίζουν τον εις τα μέτρα των φτιαγμένο κόσμο τους με συναρπαστικά φώτα νέον και φορμάικες, με πιτσαρίες, σπαγγετερίες, καφετερίες, σνακ - μπαρ και Άζαξ για τα τζάμια, με Πάριο, Βοσκόπουλο, Πάολα, Τσίρκα, Βούλγαρη, Αγγελόπουλο και πλήθος χαλέδες.

Που ακούνε Μαρινέλλα, Βίσση, Καζαντζίδη.

Βλέπουν Βουτσά, Χατζηχρήστο, Σασμό, Ειδήσεις.

Παρακολουθούν τηλεόραση για τις διαφημίσεις.

Πίνουν Μεταξά, Βότκα, Ουίσκι και διασκεδάζουν.

Που ακούν εν γένει μουσική του πρωκτού και διασκεδάζουν.
Που βλέπουνε ταινίες του πρωκτού και διασκεδάζουν.

Που πάνε στις ταβέρνες και χλαπακιάζουνε και είναι βέβαιοι ότι διασκεδάζουνε.

Που δεν χορεύουνε και δεν τραγουδάν και διασκεδάζουνε.

Που διαβάζουνε Βίπερ και Νόρες και διασκεδάζουνε.

Που πάνε σε χώρους μαζικής συναναστροφής για να μένουν μόνοι τους, με τα κινητά τους ανοιγμένα στον τζόγο.

Που μένουν μόνοι τους.

Που δεν μιλάνε.

Δεν καταλαβαίνουν.

Δεν βλέπουν.

Δεν ακούνε.

Δεν δίνουν.

Δεν παίρνουν.

Που δεν μαθαίνουν.

Που πάνε βόλτα στην παραλία και λένε φτου γαμότο, πάλι κόσμο έχει σήμερα.

Αλλά και αυτοί δεν θα επιζήσουνε της κουλτούρας τους.

 

ΚΙΠΛΙΝΚ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

 

ΚΙΠΛΙΝΚ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ

Αν να κρατάς καλά μπορείς το λογικό σου, όταν όλοι γύρω σου χαμένα τα ‘χουν και σένα κατηγορούν γι’ αυτή τη ταραχή τους.

Αν μπορείς να εμπιστεύεσαι τον ίδιο σου τον εαυτό, όταν όλος ο κόσμος γύρω σου αμφιβάλλει, όμως εσύ ξέρεις να συγχωρείς αυτή τη δυσπιστία.

Αν μπορείς να περιμένεις δίχως να χάνεις την υπομονή σου.

Και αν όλοι σε συκοφαντούν, το ψέμα εσύ ποτέ να μην καταδεχτείς.

Και αν σε μισούν, ποτέ στο μίσος μην ξεπέσεις.

Και να μην επιδεικνύεις ποτέ πόσο καλός και πόσο σοφός είσαι.

Αν να ονειρεύεσαι μπορείς - χωρίς να είσαι δούλος των ονείρων.

Αν να στοχάζεσαι - χωρίς να γίνει ο στοχασμός σκοπός σου.

Αν να αντικρίζεις είσ’ ικανός το θρίαμβο και τη συμφορά, κι όμοια μπορείς ν’ αντιμετωπίζεις αυτούς τους δυο τυραννικούς απατεώνες.

Αν αντέχεις ν’ ακούς όποια αλήθεια εσύ έχεις πει, απ’ τους κακούς παραλλαγμένη ώστε να μοιάζει για τους άμυαλους παγίδα, ή ως συντρίμμια να θωρείς όλα αυτά για τα οποία τη ζωή σου έχεις δώσει, και πάλι απ’ την αρχή να ξεκινάς να χτίζεις με φθαρμένα εργαλεία.

Αν μπορείς όλα όσα απέκτησες σε ένα σωρό να τα μαζέψεις, και δίχως φόβο μονομιάς, κορώνα – γράμματα, όλα αυτά να παίξεις, και να τα χάσεις και απ’ την αρχή να ξεκινήσεις πάλι, και ποτέ μιλιά απ’ το στόμα σου να βγει, για την απώλεια αυτή.

Αν νεύρα και καρδιά μπορείς και σπλάχνα και μυαλό όλα να τα ελέγχεις, για να δουλέψουν απ’ αρχής κι αν τα ‘χεις από πολύ καιρό παραμελημένα.

Και να κρατιέσαι πάντα ορθός όταν δεν σου έχει απομείνει παρά μόνο η Θέληση, φωνάζοντας σε όλα αυτά «Αντέξτε».

Αν με τα πλήθη να μιλάς μπορείς και την αγνότητά σου να κρατάς.

Με βασιλιάδες να διαβαίνεις, δίχως απ’ τους μικρούς να ξεμακραίνεις.

Αν μήτε εχθροί, μήτε φίλοι αγαπημένοι μπορούνε πια να σε πληγώσουν.

Αν όλον τον κόσμο αγαπάς, μα και ποτέ πάρα πολύ κανέναν.

Αν τις στιγμές του θυμού σου μακριά μπορείς να τις αφήσεις να διαβούν, την πρώτη ξαναβρίσκοντας γαλήνη.

Δική σου θα’ ναι τότε η Γη και όλα όσα επάνω της κι αν έχει.

Και –κάτι ακόμα πιο πολύ-Άνδρας αληθινός θα είσαι πια παιδί μου.