Επικούρειες επιδράσεις στο Διαφωτισμό

 

Επικούρειες επιδράσεις στο Διαφωτισμό

 

Καθώς η ανθρωπότητα χαμένη
Σ’ όλη τη γης κοίτωταν νικημένη
Εμπρός στα μάτια ολονών, απ’ τη Θρησκεία
Που την κεφαλή επρόβαλε μέσα απ’ τους ουρανούς
Σκιάζοντας με την όψης της, της φρίκης, τους θνητούς
Ένας Έλληνας ήταν αυτός που πρώτος τόλμησε ν’ αψηφήσει
Και σήκωσε μάτια θνητά τον τρόμο ν’ αντικρύσει
Αυτόν π’ ούτε η δόξα των Θεών, μήδε η βοή του κεραυνού,
Μήτε τ’ αστροπελέκι του ανταριασμένου ουρανού
Τον εταπείνωνε, μα τον τσινούσε με μήνιν πυρωμένη
Η ατρόμητη καρδιά του να είναι η πρώτη που οργισμένη
Τις πύλες που είχαν μανταλώσει αυτοί, της Φύσης της αρχαίας, να
τσακίσει.

Ο Διαφωτισμός αποτελεί σημαντικό πνευματικό κίνημα που τοποθετείται στα μέσα του 18 αιώνα, τον οποίο οι ίδιοι οι Γάλλοι Διαφωτιστές απεκάλεσαν «Siecle des lumieres», θεωρώντας εαυτούς ως φωτοδότες.

Αυτή η ιδεολογική, πνευματική και πολιτιστική κίνηση, που εκδηλώθηκε στη Δυτική Ευρώπη τον 18ο αιώνα, με κέντρα ακτινοβολίας και εκπροσώπους αρχικά στην Αγγλία και αργότερα στη Γαλλία, αλλά με μεγάλη απήχηση σ΄ όλο τον πνευματικό κόσμο της Ευρώπης.

Σκοπός του διαφωτιστικού κινήματος ήταν η απελευθέρωση του νου από τη νηπιακή εξάρτησή του, η απαλλαγή από τη θρησκευτική πρόληψη, τη μισαλλοδοξία των Εκκλησιών, την εξουσία των μοναρχιών, το σκοταδισμό.

Με το τέλος του ελληνορωμαϊκού κόσμου και την απαρχή του Μεσαίωνα, τα περισσότερα επικούρεια έργα αφανίστηκαν λόγω του περιεχομένου τους.

Το 1414 ο Πόντζιο Μπρατζιολίνι ανακάλυψε σ’ ένα γερμανικό μοναστήρι το ποίημα De Rerum Natura (Για την Φύση των Πραγμάτων) του επικούρειου Ρωμαίου Λουκρήτιου (94-55 π.χ.χ.). Το ποίημα αναπτύσσεται σε έξι βιβλία και εμπεριέχει την επικούρεια θεώρηση περί Φύσεως.

Ο Πιέρ Γκασεντί στα μέσα του 17^ου αιώνα εμπνεύσθηκε , μια νέο- επικούρεια ατομική θεωρία, προκειμένου ν’ αντιπαρατεθεί στο φιλοσοφικό σύστημα του Ρενέ Ντεκάρτ.

To 1884 ανακαλύφθηκε από δύο Γάλλους αρχαιολόγους στην Ιωνία, η μεγάλη επιγραφή του επικούρειου Διογένη Οινοανδέα, το μεγαλειώδες φιλοσοφικό μνημείο της ανθρωπότητας.

Το 1888 βρέθηκε στο Βατικανό μια συλλογή με επικούρειες "δόξες" που ονομάστηκε Επίκουρου Προσφώνησης.

Από το έργο του Επίκουρου σήμερα σώζονται μέσω του βιογράφου Διογένη του Λαέρτιου (3^ος αιώνας μετά καινούργια χρονολόγηση.), τρεις επιστολές και Οι Κύριες Δόξες, τα οποία αποτελούν την επιτομή του φιλοσοφικού του συστήματος, καθώς και η διαθήκη του.

Απόψεις της επικούρειας φιλοσοφίας εντοπίζονται στα έργα άλλων συγγραφέων, όπως ο Αθήναιος, ο Κικέρων, ο Σέξτος Εμπειρικός κ.α.

Επίσης έχουμε και νέα κείμενα, του Φιλόδημου, που έρχονται στο φως ακόμη και σήμερα, από τους απανθρακωμένους πάπυρους, που βρέθηκαν στην έπαυλη του Πείσωνα το 1752, στην Ηράκλεια (Ερκουλάνεουμ) πόλη της Ιταλίας που είχε καταστραφεί από την ηφαιστειακή έκρηξη του Βεζούβιου.

Στο πρόσφατο παρελθόν, τα επικούρεια έργα που έχουν σωθεί, εκδόθηκαν και στα νέα ελληνικά.

Είναι ελάχιστες οι αποδείξεις για το εάν ο διαφωτισμός εμπνεύσθηκε ή επηρεάστηκε από της Επικούρειες απόψεις. Ασφαλώς η ιστορία δεν γνωρίζει παρθενογενέσεις.

Ανάμεσα στο νέο και στο παλιό υπάρχει πάντα αυτό που συνηθίζουμε να αποκαλούμε σχέση συνέχειας και ασυνέχειας.

Η ταυτότητα όμως και η ταύτιση μ’ αυτές, του Επίκουρου τις δοξασίες, των βασικών ιδεολογικών θέσεων τον διαφωτισμού δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι μέσα από την προφορικέ ίσως μεταφορά των αξιών του Επίκουρου και την μελέτη των ελάχιστων σωσμένων κειμένων, ο διαφωτισμός είναι η πρώτη μετά από 14 αιώνες, εφαρμογή των φιλοσοφικών απόψεων του Επίκουρου.

Η κίνηση του διαφωτισμού τοποθετείται στο πλαίσιο της Αγγλικές επανάστασης του 1688 και της γαλλικές του 1789 και οδήγησε στην άρνηση κάθε έρευνας και ανάλυσης που είναι πέρα από τα όρια της εμπειρίας, που αποκτιέται μόνο με τις φυσικές αισθήσεις και το πείραμα.

Ότι βρίσκεται έξω από την εμπειρία παύει να υπάρχει ως πρόβλημα. Σύμφωνα με το διαφωτιστικό κίνημα, η γνώση δεν ταυτίζεται πια με τα μεγάλα φιλοσοφικά συστήματα που κυριαρχούσαν το 17ο αιώνα. (Καρτέσιος, Σπινόζα, Λάιμπνιτς), αλλά με την επιστήμη.

Η μηχανική κυριαρχεί στον πνευματικό ορίζοντα της εποχής.

Η δογματική έκθεση της φιλοσοφικές έρευνας απορρίπτεται και τη θέση της παίρνει η σαφής έκθεση, με σκοπό να γίνει κατανοητή από τον άνθρωπο.

Πέρα όμως από το καθαρά φιλοσοφικό μέρος του διαφωτισμού, που στηρίζεται στη λογική και στη θεωρία της γνώσης, υπάρχει και η εφαρμογή της φιλοσοφίας του διαφωτισμού στον ηθικό, πολιτικό και κοινωνικό τομέα.

Η ουσία των γεγονότων είναι αυτό που ενδιαφέρει πια, όχι οι λεπτομέρειες.

Η γνώση της Ιστορίας γίνεται με άλλη βάση, με άλλα, πιο βαθιά, κριτήρια. Μεγάλη προσπάθεια γίνεται για την απελευθέρωση του λογικού από τις προλήψεις, για να αναλάβει έπειτα να οδηγήσει την κοινωνική ζωή του ανθρώπου για την χαρά της ζωής.

Οι κυριότερες θεωρίες του διαφωτισμού πάνω στη γνωσιολογία είναι:

 1) ο ορθολογισμός, με εκπροσώπους τους Ντεκάρτ, Σπινόζα, Λάιμπνιτς, Βολφ,

2)     η εμπειριοκρατία, με τους Τζών Λοκ. Χιουμ,

3)     η φυσιοκρατία, με εκπρόσωπο το Ζ. Ζ. Ρουσσό,

4)     ο θετικισμός, με τον Ντ^ζ Αλαμπέρ,

5)     ο υλισμός με τους Λαμετρί, και Χόλμπαχ,

6)     η αισθησιοκρατία - ο σκεπτικισμός με τον Κοντιγιάκ.

Η φιλοσοφία του Επίκουρου αποτέλεσε τη βάση της ατομιστικής αντίληψης για το σύμπαν και της υλιστικής αντίληψης.

Κατά τον 19ο αιώνα, η φιλοσοφία του Επίκουρου εντυπωσίασε τον Κάρολο Μάρξ ο οποίος το 1841 έγραψε διατριβή υπό τον τίτλο: «Διαφορά μεταξύ, της φυσικής φιλοσοφίας του Δημοκρίτου και του Επικούρου», την οποία υπέβαλε στην Φιλοσοφική Σχολή τού Πανεπιστημίου της Ιέννας στη Γερμανία και με αυτήν έλαβε τον τίτλο του διδάκτορα.

Αργότερα όμως, ο Μάρξ ασπάστηκε τις στωικές ιδέες του Χέγκελ για το "Πνεύμα της (προδιαγεγραμμένης) Ιστορίας".

Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα οι μαρξιστικές κοινωνίες να έχουν ως στόχο την εκπαίδευση των ανθρώπων να κάνουν το καθήκον τους στο πλαίσιο του πεπρωμένου τους, σύμφωνα με τη στωική φιλοσοφία.

Και βέβαια δεν είχαν στόχο την εκπαίδευση των ανθρώπων να είναι ευδαίμονες βιώνοντας τη φρόνηση, την αταραξία και τη φιλία σύμφωνα με την επικούρεια φιλοσοφία.

Πάντως, εκτός από τον Μαρξ και ο Λένιν ασπάσθηκε την περί ειδώλων γνωσιολογική αντίληψη του Επίκουρου.

Οι Σκανδιναβικές χώρες με τα σοσιαλδημοκρατικά συστήματα, που ενδιαφέρθηκαν για την ευδαιμονία των περισσοτέρων ανθρώπων, εφάρμοσαν σε μεγαλύτερο βαθμό τις αρχές του Επίκουρου.

Παράλληλα με το ευρωπαϊκό διαφωτιστικό κίνημα δημιουργήθηκε ένα αντίστοιχο κίνημα στο χώρο της Ελλάδας. Το κίνημα αυτό ήταν το σημαντικότερο πνευματικό κίνημα πριν από την Επανάσταση του 1821.

Η δράση του ελληνικού διαφωτισμού συμπίπτει χρονικά με το δεύτερο μισό του 18ου αι. μέχρι το 1821 και στη χρονική αυτή διάρκεια δόθηκε η ευκαιρία στον ελληνισμό να γνωρίσει ένα καινούριο πνευματικό κλίμα, που γρήγορα θα τον οδηγούσε σε καινούριες κοινωνικές μορφές.

Οι αρχές του 18ου αι. βρήκαν την αστική τάξη στην Ελλάδα να ανέρχεται και να αμφισβητεί το ρόλο των αρχόντων στην ηγεσία του Γένους.

Η ανάπτυξη αστικών εμπορικών κέντρων ήταν ραγδαία στα παράλια και τα νησιά του Αιγαίου.

Αυτά τα κέντρα, καθώς και τα κέντρα του ελληνισμού στο εξωτερικό, όπως ήταν το Βουκουρέστι, η Τεργέστη, η Βουδαπέστη, η Βιέννη κ.ά., έγιναν σιγά - σιγά οι δέκτες του ρεύματος που κυριαρχούσε τότε στην Ευρώπη, του διαφωτισμού.

Έτσι η οικονομική και κοινωνική αυτή ανακατάταξη δημιούργησε το κατάλληλο κλίμα για να δράσει ο ελληνικός διαφωτισμός, οι σκοποί του οποίου ήταν ευθυγραμμισμένοι με αυτούς του ευρωπαϊκού, δηλαδή απαλλαγή από τις θρησκευτικές και κοινωνικές προκαταλήψεις, ανάπτυξη της διανοητικής ικανότητας του ανθρώπου και διάπλαση νέων ανθρώπων.

Οι επιδιώξεις του ελληνικού διαφωτισμού μπορούν να χωριστούν σε δύο τομείς:

Ο πρώτος έχει εκπαιδευτικό και γενικότερα πολιτιστικό χαρακτήρα, ενώ ο χαρακτήρας του δεύτερου είναι κοινωνικός και πολιτικός.

Στον τομέα της εκπαίδευσης το διαφωτιστικό κίνημα προσπάθησε να δημιουργήσει νέα σχολεία, νέες εκπαιδευτικές μεθόδους, να πλουτίσει τις γνώσεις των Ελλήνων με σύγχρονες επιστήμες, φυσική, μαθηματικά.

Γενικότερα ο πολιτιστικός χαρακτήρας του διαφωτισμού πέτυχε να δημιουργήσει πολλές βιβλιοθήκες με καινούριες εκδόσεις βιβλίων, κυρίως κλασικών έργων. Αλλά τους διανοούμενους της εποχής απασχόλησε και διέσπασε το γλωσσικό πρόβλημα.

Ειδικότερα δημιουργήθηκαν τρία ρεύματα:

Το πρώτο με υποστηρικτές τον Ευγένιο Βούλγαρη και το Νεόφυτο Δούκα ήταν υπέρ του εξαρχαϊσμού της γλώσσας.

Το δεύτερο ρεύμα υποστήριζε το δημοτικισμό και είχε για εκπρόσωπους τους λόγιους του Βουκουρεστίου.

Το τρίτο ρεύμα εκπροσωπούνταν από τον Κοραή, που υιοθετούσε μια "μέση λύση", δηλ. μια κοινή γλώσσα καθαρισμένη από "βαρβαρισμούς".

Στον κοινωνικό και πολιτικό τομέα ακολουθήθηκε μια γραμμή εφαρμογής των αρχών της "πεφωτισμένης δεσποτείας" και αργότερα, μετά τη γαλλική επανάσταση, έγινε προσπάθεια αναγνώρισης των φυσικών δικαιωμάτων του ανθρώπου και δημιουργίας κατάλληλου κλίματος για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού.

Φορείς του ελληνικού διαφωτισμού υπήρξαν κυρίως: ο Μεθόδιος Ανθρακίτης, ο Βικέντιος Δαμωδός, ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Δημήτριος Κανταρτζής, ο Λάμπρος Φωτιάδης, ο Ρήγας Φεραίος, ο Νεόφυτος Δούκας, ο Αδαμάντιος Κοραής, ο Άνθιμος Γαζής, ο Νεόφυτος Βάμβας, ο Ιωάννης Βηλαράς κ.ά.

Οι διαφωτιστές πρέσβευαν τον ορθολογισμό και την πίστη στην πρόοδο, αξιώνοντας αλλαγές σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δράσης, στους πολιτικοκοινωνικούς θεσμούς, την οικονομία, την εκπαίδευση και τη θρησκεία. Τάχθηκαν υπέρ της ατομικής ελευθερίας και ενάντια στην τυραννική διακυβέρνηση και την καταπίεση που ασκούσε η Εκκλησία.

Βασικός φορέας των νέων ιδεών που έφερε ο Διαφωτισμός ήταν η ανερχόμενη αστική τάξη που μέχρι εκείνη την εποχή παρέμενε αποκλεισμένη από το σύστημα της απολυταρχίας.

Ανάμεσα στους σημαντικούς εκφραστές του Διαφωτισμού τοποθετούνται ο Βολτέρος και ο Μοντεσκιέ.

Οι Διαφωτιστές Ντενί Νιντερό και Ζαν Νταλεμπέρ συγκρότησαν το ιδεολογικό υπόβαθρο του Διαφωτισμού στην Εγκυκλοπαίδεια, Σε όλα τα έργα του ο Ντιντερό διέδιδε το πνεύμα του διαφωτισμού, άθεος και υλιστής ο ίδιος, ενάντια στη δεισιδαιμονία και τη θρησκοληψία.. Παράλληλα ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ διατύπωνε τη θεωρία του Κοινωνικού Συμβολαίου, προτρέποντας σε μια Ευρώπη που θα υποστήριζε τα δικαιώματα του ανθρώπου.

Όσο αφορά τη θρησκεία ο Βολτέρος θεωρούσε ότι ο χριστιανισμός ήταν μια καλή πίστη για καμαριέρες και ράφτες, αλλά για την ανώτερη τάξη πρότεινε έναν απλό θεϊσμό.

Αντιτάχθηκε στον αθεϊσμό και τον υλισμό του Ελβέτιου και του Χόλμπαχ.

Είναι παροιμιώδης η θέση του ότι "εάν ο Θεός δεν υπήρχε, θα έπρεπε να εφευρεθεί", που περιέχεται σε ένα από τα ποιήματα του.

Τέλος η επιρροή του Βολτέρου στην εκλαΐκευση της επιστήμης και της φιλοσοφίας του καιρού του ήταν ιδιαίτερα σημαντική.

Υλιστές του 18 ου αιώνα όπως ο Ντήτριχ Χόλμπαχ (Dietriech von Holbach, 1723-89) και ο εγκυκλοπαιδιστής Ντενί Ντιντερό, χρησιμοποίησαν τη γεωμετρική αντίληψη του Θεού που αποσύρεται μετά τη δημιουργία.

Συνδυάζοντας την άποψή τους με τη μηχανιστική ερμηνεία του ζωικού βασιλείου, προώθησαν την υλιστική θεώρηση του κόσμου

Η αμοιβαιότητα (μουτουαλισμός) είναι μία οικονομική θεωρία η οποία πρωτοδιατυπώθηκε από τον Πιέρ - Ζοζέφ Προυντόν, τον αποκαλούμενο και «πατέρα της αναρχίας», η οποία αντιτίθεται στην εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο.

Οι υποστηρικτές του Προυντόν προσπάθησαν να εφαρμόσουν τη θεωρία του μουτουαλισμού στη πράξη και κατασκεύασαν τράπεζες, «Αμοιβαίες Πιστωτικές Τράπεζες», οι οποίες χρέωναν τους πελάτες με τόκους τόσο μικρούς, ίσα-ίσα για να καλύπτουν τα έξοδα της τράπεζας και όχι για να αποκομίσουν κάποιο κέρδος.

Μια μεγάλη μορφή της παγκόσμιας ιστορίας, ο Τόμας Τζέφερσον (αγγλ. Thomas Jefferson, 13 Απριλίου 1743 - 4 Ιουλίου 1826), ο τρίτος Πρόεδρος των Η.Π.Α. (1801-1809) και κύριος συγγραφέας της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας, είχε γράψει σε επιστολή προς το φίλο του, Γουίλιαμ Σορτ, (γραμμένη στο Μοντιτσέλο της Βιρτζίνια στις 19 Οκτωβρίου 1819), τα εξής:

"Όπως λες για τον εαυτό σου, έτσι κι εγώ είμαι Επικούρειος, θεωρώ ότι η αυθεντική (όχι η πλαστή) διδασκαλία του Επίκουρου περιέχει καθετί λογικό από την πρακτική φιλοσοφία που μας άφησαν η Ελλάδα και η Ρώμη στο χώρο της ηθικής φιλοσοφίας."

Η ιστορική περίοδος των δύο αιώνων που χωρίζουν τον Γκασεντί και τον Τζέφερσον ονομάσθηκε Διαφωτισμός.

Αναμφισβήτητα η περίοδος αυτή του Δεύτερου παγκόσμιου οικονομικού κραχ που διανύουμε θα έχει ως αποτέλεσμα, ώστε κάποιοι άνθρωποι να ανοίξουν τα μάτια τους και να έρθουν σε επαφή με την πραγματικότητα, για την χαρά της ζωής των ανθρώπων, αλλά ένα μεγάλο ποσοστό όχι μόνο δεν θα χάσει την εμπιστοσύνη του προς τον καπιταλισμό, αλλά θα κάνει ό, τι είναι δυνατόν για να διαφεντέψει το σύστημα αυτό.

Όπως άλλωστε παρατηρούμε, σχεδόν σε όλο τον Δυτικό κόσμο, ακραία συντηρητικά δεξιά κόμματα κάνουν τα πάντα με σκοπό να αναρριχηθούν στην εξουσία καθώς νέες και παλιές εκκλησίες και δόγματα φανατίζουν μάζες ανθρώπων και Έθνη.

Εμείς που μελετάμε τις διδασκαλίες του μεγάλου φιλόσοφου Επίκουρου καλούμαστε να εντρυφήσουμε στον επαναστατικό διαφωτισμό δίνοντας την λύση για την χαρά της ζωής στους συνανθρώπους μας.

Μάριος Πετρίδης

 

2000 ΧΡΟΝΙΑ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ

 

2000 ΧΡΟΝΙΑ ΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ

(μια χοντρική απόπειρα αποτίμησης)

 

    Έχοντας μπει σε έναν καινούριο αιώνα αλλά και μια καινούρια χιλιετία δεν θα ήταν και άσχημη ιδέα να κάνουμε έναν χονδρικό απολογισμό ή να κάναμε μερικά ερωτήματα για τον λεγόμενο χριστιανικό «πολιτισμό», τον κυρίαρχο πολιτισμό» τα 2000 αυτά χρόνια στον πλανήτη μας. Ερωτήματα, γιατί τα ερωτήματα βάζουν σε κίνηση το μυαλό και ο απολογισμός μάς δείχνει την ουσία της ιστορίας. Οι απαντήσεις και μάλιστα από αυταρχικές και απόλυτες εξουσίες σαν τον χριστιανισμό («εκ θεού γαρ»!), δεν έχουν πια καμμιά αξία και υπόληψη. Ο θεός για τον χριστιανισμό είναι ήδη ένα ξεχαρβαλωμένο ορυχείο που η εκμετάλλευσή του, του έφαγε τα σωθικά. Αυτή η εξουσία που εμπορεύεται τον θεό, δεν κάνει τίποτα άλλο παρά να πουλάει έτοιμες απαντήσεις για όλα τα προβλήματα της ζωής εδώ και 2000 χρόνια. Ουδεμία ερώτηση κατάφερε να αρθρώσει για τον κόσμο και την ζωή αυτή η εξουσία που ξεδιάντροπα αυτοβαφτίστηκε θεϊκή! Βιομηχανία ετοίμων απαντήσεων, κονσερβών μάλλον, θα ήταν το όνομα που θα ανταποκρινόταν στην αλήθεια. Ο χριστιανισμός υπήρξε για τον Εβραϊσμό, το σημαντικότερό του εξαγωγικό εμπόρευμα σε κονσέρβα με «θεϊκά» συντηρητικά και αποδέκτη την πλέμπα της ιστορίας! Όλοι οι πολιτισμοί κάτι καλό προσέφεραν στον κόσμο, το Εβραϊκό Ιερατείο, του χάρισε την πιο αντιανθρώπινη ιδεολογία, ένα εργαλείο οπισθοδρόμησης, αντιγνώσης, καταπίεσης, εκμετάλλευσης, και εξευτελισμού του ίδιου του ανθρώπου. Η επικράτηση του χριστιανισμού συντελέσθηκε με απάνθρωπο τρόπο. Από τις απαρχές του, οι άνθρωποι που τον ενστερνίστηκαν βρήκαν μια εκδικητική ιδεολογία μέσα στην οποία μπορούσαν να κρύψουν κάθε τους ψυχωτική ανωμαλία. Με άλλα λόγια ο χριστιανισμός, εξαρχής, υπήρξε καταφύγιο αντιανθρωπίνων ιδεολογιών. Η βία, ο εκβιασμός, ο τρόμος, οι εθνοκτονίες και κυρίως το χύσιμο άφθονου ανθρώπινου αίματος, υπήρξαν οι προσφιλείς μέθοδοι των ανθρώπων που επαγγέλονταν την ειρήνη, την αγάπη, και την δικαιοσύνη! Αυτή η απάτη έκτοτε, είναι συνήθης πολιτική των εξουσιών: άλλα να επαγγέλλονται και άλλα να κάνουν. Στην συνέχεια, με αυτού του είδους την «αγάπη», οι χριστιανικές εκκλησίες με όλες τους τις μορφές σ’ Ανατολή και Δύση, καταλήστεψαν τον κόσμο. Η αγάπη χριστιανικού τύπου είναι: σε ληστεύω στην ζωή, αλλά σου δίνω διαβατήριο για να πάς, όταν τα τινάξεις, εκεί που δεν ξέρει κανένας! Ή αλλιώς: σε φλομώνω στο ψέμα και το παραμύθιασμα, για ν’ αντέξεις την ληστεία και την αδικία. Αυτού του είδους η «αγάπη» θωρακίζεται από τον χριστιανισμό, με ένα καινούριο όντως εργαλείο που εισαγάγει και λέγεται «πίστη». Με βάση αυτή την «πίστη», την τυφλή αποδοχή δηλαδή, φαντασιακών ιδεοληψιών και πλασματικών αξιών οι παμπόνηροι άνθρωποι αυτής της εξουσίας, πλάσαραν στο κόσμο διάφορα απατηλά εφευρήματα και τρικ, σαν «ιερά», «εκ θεού» και  «εξ αποκαλύψεως αλήθειες». Με τον χριστιανικό τρόπο, είχε εφευρεθεί ένας καινούργιος εντελώς πρόστυχος τρόπος εξουσίας και γι’ αυτό οι λαοί βρέθηκαν απροετοίμαστοι για να αμυνθούν. Η τεραστίων διαστάσεων απάτη αυτή της «πίστης», προσεπόρισε στις χριστιανικές εκκλησίες και στους πανούργους επιχειρηματίες, τους λεγομένους «ιερείς», αμύθητα πλούτη και ως εκ τούτου ανυπολόγιστη πολιτική ισχύ και δύναμη. Ο πρωτόφαντος αυτός τρόπος εξουσίας, εκμεταλλεύτηκε (και εν πολλοίς συνεχίζει ακόμη), με τον πλέον πονηρό, ύπουλο και υποκριτικό τρόπο, την αγαθότητα και την αμάθεια του κόσμου. Η αισχρή και ποταπή αυτή εξουσία που λέγεται χριστιανισμός, δεν πρόσθεσε ούτε ένα πετραδάκι στην γνώση του κόσμου μας, απεναντίας τον βύθισε στο σκοτάδι για αιώνες και τον έμπλεξε σε μια ηλίθια, αντιανθρώπινη και σχιζοφρενική ηθική. Δηλαδή, επιβουλεύτηκε με τον αισχρότερο τρόπο, το τραγούδι του ανθρώπου, που είναι ο έρωτας πρώτα και η έμφυτη έφεση του ανθρώπου να ερευνά και να μαθαίνει. Εκτός όλων αυτών, δαπανήθηκε και δαπανιέται τεράστιο πνευματικό δυναμικό από τον άνθρωπο για να ξεσκεπάσει και να καταγγείλει αυτήν την σκευωρία που φέρει το όνομα «χριστιανισμός». Για να καταλάβουμε καλά τη σημασία αυτής της σπατάλης δυνάμεων αρκεί ν’ αναλογιστούμε το αντίθετο που συμβαίνει για τον αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό. Τα πάντα που έχουν γραφτεί, γράφονται και θα γράφονται στο διηνεκές για το φαινόμενο της Ελληνικής σκέψης, είναι μια θετική πράξη για την κατανόηση αυτής της παγκόσμιας κληρονομιάς, της κορυφαίας συμπυκνωμένης κατάφασης στην ζωή. Τα περί χριστιανισμού όλα, είναι σπατάλη δυνάμεων για να επουλωθεί η συμφορά που βρήκε τον κόσμο. Και έχουν δίκιο που λένε πως το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό της θετικής ενέργειας που παράγεται από τον άνθρωπο, καταναλώνεται στον πόλεμο κατά της άρνησης και πολύ λίγο περισσεύει για να πάνε μπροστά τα πράγματα. Ο χριστιανισμός εδώ και 2000 χρόνια αποτελεί την κύρια μάζα της άρνησης στον πολιτισμό. Μια τεράστια μάζα που με την αδράνεια της φρενάρει την κίνηση προς τα μπρος. Και ο Σωκράτης το είπε έτσι: Το «κακό» γίνεται απ’ αυτόν που αγνοεί την αλήθεια. Το «καλό» αντιθέτως, που είναι ωφέλιμο, εξαρτάται από τον Νου. Από την αρνητική αυτή αντιγνωστική μάζα, εκπορεύεται όλη η αντίδραση. Για να το πω και αλλιώς, ο χριστιανισμός με το πώς έχει έτσι διαποτίσει την κοινωνία, μοιάζει σαν μια μαύρη τρύπα που απορροφά και εξαφανίζει στα έγκατά της το πλείστον της θετικής παραγομένης ενέργειας. Και είναι γνωστό από τη φυσική, πως μια μηχανή που απορροφάει πολύ ενέργεια, παράγει λίγο έργο. Ο πολιτισμός μας λοιπόν εδώ και 2000 χρόνια είναι πολιτισμός χαμηλής απόδοσης. Και για να το τεκμηριώσω αυτό με πραγματικά στοιχεία, χρησιμοποιώ την ιστορία και το μυαλό μου, σαν σκεπτόμενος άνθρωπος και όχι σαν πιστός οποιουδήποτε φαντασιακού δόγματος που αυτολογοκρίνεται. Οι Έλληνες λοιπόν, μια χούφτα (;) άνθρωποι και χονδρικώς σε χρονική διάρκεια πέντε (;) αιώνων -με μεγάλη βέβαια προϊστορία-, κατάφεραν να καταθέσουν στον πολιτισμό τόσα, όσα εκατομμύρια άνθρωποι δεν κατάφεραν σε 20 αιώνες χριστιανικού «πολιτισμού». Υπήρξαν δηλαδή μια «μηχανή» υψηλής αποδόσεως έργου. Θεμελίωσαν και καλλιέργησαν πέντε βασικά δομικά στοιχεία του ανθρώπινου πολιτισμού: Τέχνη, Επιστήμη, Δημοκρατία, Φιλοσοφία και Αθλητισμό. Και ποιος σήμερα αμφισβητεί πως αυτά είναι τα θεμέλια του πολιτισμού του ανθρώπου; Και ποιος αμφισβητεί, πως αυτά πολέμησε με λύσσα ο εβραιοχριστιανισμός; Αυτά, που η Αναγέννηση του Ελληνικού πνεύματος, επανέφερε στην ιστορία μετά τον απάνθρωπο και σκοτεινό χριστιανικό Μεσαίωνα, την δικτατορία των αγραμμάτων σε Ανατολή και Δύση. Αυτά, έκαναν οι Έλληνες και χωρίς αληθινό θεό(!) και χωρίς εξ αποκαλύψεως αλήθειες και χωρίς επιφοιτήσεις αγίου πνεύματος! Μαζί με την Δημοκρατία, ανακαλύπτεται και θεμελιώνεται η «Ατομική Ευθύνη», κάτι που είναι τόσο σπουδαίο για τις κοινωνίες των ανθρώπων, που σήμερα είναι αδύνατον να το κατανοήσουμε. Πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία ο πολίτης της Ελληνικής Πόλης, αναλαμβάνει ατομικά την ευθύνη και για τη ζωή του, αλλά και για την ποιότητά της. Ο θεός για τους Έλληνες παύει να είναι το άλλοθι για τις κακοδαιμονίες τους, τις αποτυχίες τους και τις συμφορές τους. Ο Θουκυδίδης στην ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου, δεν δίνει τον λόγο στο θεό ούτε μια μόνο στιγμή, όπως αντίθετα έγινε στην επική ποίηση . Με άλλα λόγια η «Ατομική Ευθύνη» του δημοκρατικού πολίτη στέλνει την θεοκρατία και τους «ελέω θεού» άρχοντες, αυτοκράτορες, βασιλιάδες και τυράννους, «να πάνε για βρούβες». Η «Ατομική Ευθύνη» ή ο αυτοσεβασμός του ανθρώπου και ο σεβασμός των νόμων της δημοκρατίας κορυφώνεται με την τελική στάση τού Σωκράτη που ήπιε το κώνειο «ραδίως και πράως» (Κρίτων). Τι λοιπόν κόμισε στον κόσμο ο χριστιανισμός που είναι σήμερα σεβαστό και αποδεκτό από τους ανθρώπους όπου γης; Να ένα ερώτημα για τα βαριά πεπόνια του χριστιανισμού που έχουν βάλει την ουρά στα σκέλια τους σαν το δαρμένο σκυλί γιατί τους πήρε παραμάζωμα η παντοδύναμη διαλεκτική των καιρών που κάποτε την σοδομούσαν κυριολεκτικά. Το πιο πάνω ερώτημα όπως και χιλιάδες άλλα δεν έχουν απάντηση. Πού είναι οι θεωρητικοί του χριστιανισμού; Τους έφαγε η μαρμάγκα; Με τον Χριστόδουλο και τις θαυματουργές εικόνες κοιτάνε να την βγάλουνε καθαρή; Αλλά είπαμε, ο χριστιανισμός δεν γουστάρει με τίποτα τα ερωτήματα γιατί τα ερωτήματα από τη φύση τους είναι ανατρεπτικά. Κάποιοι μίλησαν για «χριστιανική επανάσταση» και θεώρησαν επανάσταση (!) την ατομική πίστη. Χα! Συγκρίνεται αυτό με την «Ατομική Ευθύνη»; Με αυτήν -την ατομική πίστη- ο πολίτης που νοιαζόταν για την πόλη του, γίνεται ένας ιδιώτης (idiot=ηλίθιος) που σαν κακομοίρης και κατατρεγμένος από την αμορφωσιά του, τον φόβο και τον «φόβο θεού», αλλά και την καταφρόνια των «σωτήρων» του, προσπαθεί με την πίστη του να σωθεί εκεί που είναι από χέρι χαμένος. Για τον Σωκράτη το να ζει «σιγών και ησυχίαν άγων» είναι αδύνατο. «Ο ανεξέταστος βίος» δεν είναι μόνο «ου βιωτός ανθρώπω» αλλά είναι θάνατος. Η «ανεξέταστος» πίστη, μετατρέπει τον πιστό, σε ένα νηπιάζον όν, ένα αξιοθρήνητο, άβουλο, ανασφαλές υποζύγιο της «ελέω θεού» εξουσίας, που δεν διεκδικεί τίποτα, αλλά φαντασιώνεται μόνον κατά μόνας ή αγεληδόν - προβατηδόν, την επέκεινα ευτυχία του! Την εδώ ευτυχία του, την έχει εκχωρήσει ηλιθιωδώς στους αγιογδύτες φαταούλες ρασοφόρους. Όταν ο Ερνέστος Ρενάν είδε για πρώτη φορά την Ακρόπολη είπε: «‘Η Ανατολή με ενόχλησε με το πομπώδικο ύφος της, την επίδειξη και τις αυταπάτες της. Οι Ρωμαίοι δεν ήταν παρά χυδαίοι στρατιώτες...Ο Καρλομάγνος μου φάνηκε σαν χοντρός Γερμανός ιπποκόμος. Οι ιππότες μας αγροίκοι που ο Θεμιστοκλής και ο Αλκιβιάδης θα είχαν γελάσει μαζί τους. Οι Έλληνες ήταν ένας λαός από αριστοκράτες’» Τα είπε όλα, το ότι δεν χρησιμοποίησε τη λέξη «χριστιανισμός-χριστιανοί» για τους Καρλομάγνους και τους ληστόφραγκους σταυροφόρους, δεν λεει και τίποτα για αυτόν που ξέρει...Τώρα που ο χριστιανισμός κλείνει οριστικά τον κύκλο τής πανουργίας του και η ιστορία αρχίζει να ξαναγράφεται χωρίς την παραχάραξη του βιαστή της, τώρα που σβήνουν σιγά σιγά και τα τελευταία πληρωμένα φώτα ...τώρα που η αυλαία της άθλιας χριστιανικής παράστασης τελειώνει, όλο και πιο πολύ θα εμφανίζεται η τρομερή του ασχήμια, μέχρις που η φριχτή μούμια που θεωρείτο άγιο λείψανο να πεταχτεί στα όρνεια και στα σκυλιά. Ο «βασιλιάς» πάντα ήταν ξεβράκωτος, αλλά οι πιστοί, του μάτια δεν είχαν για να δούνε τις σαπιοκοιλιές του, το άρρωστο και χολεριασμένο σώμα. Πέντε αιώνες Ελληνικού Πολιτισμού, 20 αιώνες εβραιοχριστιανικού πολιτισμού και σε ανθρώπινο δυναμικό και σε γεωγραφική έκταση, δεν μπορεί να γίνει καμμία σύγκριση βέβαια.  Και ερωτώ: έχει κανένα νόημα η σύγκριση αφού ξεκάθαρα και από πρώτη ματιά φαίνεται η τεράστια διαφορά και το φριχτό μείον της χριστιανικής περιόδου; Η σύγκριση όμως είναι ένα θαυμάσιο γνωστικό εργαλείο με το οποίο ανοίγουμε τα μάτια μας και το μυαλό μας και όποιος δεν συγκρίνει δεν μπορεί να έχει γνώμη. Και καμμία ολοκληρωτική εξουσία βέβαια, δεν γουστάρει οι πιστοί οπαδοί της να έχουν γνώμη και γι’ αυτό και η δική μας «ορθοδοξία - κακοδοξία» κατηχεί, δηλαδή πλένει και ξεπλένει εγκεφάλους και διαλαλεί με βαρβαρικό στόμφο διά των ανελλήνιστων ρασοφόρων της, πως είναι: «η μόνη αληθινή θρησκεία» και πως είναι «τα  πάντα και εν πάσι»... Οι λεγόμενες «Ιερές Σύνοδοι» στο Βυζάντιο, αυτό έκαναν, να ξεπαστρέβουν την άλλη γνώμη για να μην υπάρξει σύγκριση. Φασισμός λέγεται τώρα, «Ιερές Σύνοδοι» τότε, «Ιερά Εξέταση» στη Δύση! (το ιερό για τον χριστιανισμό είναι κι αυτό μια σάπια ιστορία.) Και ας μου επιτραπεί εδώ εκτός θέματος να πω πως: σήμερα τουλάχιστον ή έστω σήμερα, όποιος δεν αντιλαμβάνεται την βαρβαρικότητα της καθ’ ημάς «ορθοδοξίας - κακοδοξίας», έχει βαθιά και για πάντα αφελληνιστεί. Μελετώντας την τακτική της επικράτησης του χριστιανισμού και όχι μόνο, καταλήγουμε στο εξής συμπέρασμα: ένα σύστημα εξουσίας για να επικρατήσει και να διατηρηθεί, πρέπει να επιβάλλει με κάθε μέσο νόμιμα ή παράνομο, ηθικό ή ανήθικο, το αποκλειστικά δικό του «σύστημα αξιών». Το θεωρητικό «σύστημα αξιών» του χριστιανισμού το αντιπροσωπεύουν οι άγιοι της πίστης του και τα δόγματά του. Το πρακτικό, που είναι και η ουσία του, η ταμπακέρα δηλαδή, το αντιπροσωπεύουν οι αγιογδύτες που λέγονται ιερωμένοι! Αυτό επιβεβαιώνεται απόλυτα και από την ρήση του Μάρξ που λεει: « Η κυρίαρχη ιδεολογία, είναι η ιδεολογία του κυρίαρχου μοντέλου εξουσίας». Και η κυρίαρχη ιδεολογία σήμερα, είναι η καπιταλιστική ιδεολογία, καθαρή μετεξέλιξη και μετάλλαξη της υποκριτικής και ανήθικης -με την φυσική έννοια του όρου - εβραιοχριστιανικής ιδεολογίας. Παρατηρώντας ακόμη κανείς τον ρου της ιστορίας ανά τους αιώνες, εύκολα βλέπει πως αυτή η «σκρόφα» (η Ιστορία) μόνο με την βία και το αίμα κυλάει. Ηδονίζεται λες να βλέπει να τρέχει ανθρώπινο αίμα στα πόδια της. Ο χριστιανισμός τι διαφορετικό έκανε απέναντι στην ιστορία; Με άφθονο αίμα δεν εδραίωσε την αντιανθρώπινη εξουσία του; Με άφθονο αίμα δεν κύλησε και ο 20ος αιώνας από φασισμούς και χούντες ευλογημένες απο τον χριστιανισμό; Γιατί λοιπόν περνιέται για πνευματική υπόθεση αυτή η μισαλλόδοξη αντιαθρώπινη μάστιγα; Τι είδους πνεύμα είναι αυτό το χριστιανικό, που είναι βουτηγμένο στο αίμα, την αδικία και την εκμετάλλευση των αδυνάτων; Αλλά είπαμε πως αυτό είναι το «σύστημα αξιών» του. Ο χριστιανισμός φτιάχτηκε να πολεμήσει την απόλυτη κατάφαση στη ζωή, που είναι το ελληνικό Πνεύμα, και αυτό έκανε. Μαζί λοιπόν με όλη την άλλη κατάπτωση των αξιών, υποχωρεί δραματικά και η έννοια του πνεύματος. Το πνευματικό για τον χριστιανισμό στενεύει τόσο, όσο στενεύουν και τα μπούτια του ανθρώπου στη ρίζα των γεννητικών του οργάνων. Στενεύει τόσο, όσο να χωράει μόνο στα δικά του βάρβαρα δόγματα και την οικονομική δοσοληψία του με τους οπαδούς του. Όμως καμμία αληθινά πνευματική αξία δεν επεκράτησε στον κόσμο χρησιμοποιώντας την βία, την εξαπάτηση την πίστη και την εξουσία. Το αληθινό πνεύμα, μόνο μέσω της ελευθερίας και του έρωτα της γνώσης, μεταγγίζεται στους ανθρώπους, τελεία και παύλα.

 

Αυτή η φοβερή εξουσία, που σπατάλησε, με τα ξεπλυμένα στα σάπια φαντασιακά της δόγματα τα ανθρώπινα μυαλά, τεράστιο χρόνο από την ιστορία μας.αυτή η γάγγραινα του ανθρώπινου μυαλού, αφού δεν είναι δυνατόν να λογοδοτήσει, σαν εξουσία, ας καταδικαστεί λοιπόν από τις ανθρώπινες συνειδήσεις που ξυπνάνε.  Και γιατί άραγε να το θεωρούμε δεδομένο ότι ξεφύγαμε απο τη θεοκρατία; γιατί ο χριστιανισμός έκανε τίποτα γι’ αυτό; ή μήπως ότι παραχώρησε την θέση του στην δημοκρατία; Αστεία πράματα! Ό,τι έχει κερδιθεί έχει κερδιθεί με αίμα κόντρα στην απάνθρωπη χριστιανική εξουσία και ιδεολογία. Η εξουσία αυτή νικήθηκε και έκανε στην πάντα. Ηττήθηκε από την διαλεκτική της ιστορίας και γι’ αυτό δεν της αναγνωρίζεται καμμία θετική προσφορά στους αγώνες των λαών για ελευθερία και δημοκρατία. Απεναντίας ήταν, είναι και θα είναι η τροφός κάθε αντίδρασης και ολοκληρωτισμού. Κανένα από τα μεγάλα κατορθώματα των 2000 χρόνων τώρα από την χριστιανική αρίθμηση, δεν χρεώνεται στο χριστιανισμό. Καμμία μεγάλη ανακάλυψη, καμμία μεγάλη κατάκτηση του Δυτικού πολιτισμού δεν έχει αφετηρία τον χριστιανισμό, αλλά σχεδόν πάντα την Ελληνική Σκέψη.Το χριστιανικό πνεύμα δεν ενέπνευσε τίποτα το συγκλονιστικό και αληθινά μεγάλο. Ενέπνευσε μόνον βάρβαρες κατακτήσεις, αποικιοκρατία, εκμετάλλευση, αδικία, μισαλλοδοξία, ιερούς πολέμους, σφαγές, χούντες, φασισμό και απέραντη δυστυχία με το προδοτικό προσωπείο της ελπίδας και της σωτηρίας. Και ερωτώ για να τελειώνουμε με συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα που χάραξαν την πορεία της προόδου στον Δυτικό κόσμο. Η Αναγέννηση από που ξεκινάει και που σκοπεύει; Οι επιστήμες που εδράζονται και σε τι αποσκοπούν ; Η Γαλλική επανάσταση μήπως εμπνέεται από τα εβραϊκά κιτάπια του εξουσιαστικού χριστιανισμού; Ο Δαρβινισμός και ο Μαρξισμός, ο Διαφωτισμός, η Ευρωπαϊκή φιλοσοφία, μήπως δεν κονιορτοποίησαν τα ιερά δόγματα του χριστιανισμού; Ο εκδημοκρατισμός δεν είναι κατραπακιά στην θεοκρατία των «ελέω θεού» βασιλιάδων, κολονέλων και ξεφτιλισμένων φασισταριών; Η βιομηχανική επανάσταση, η Τεχνολογία, η Διαστημική, η Πληροφορική πόσο χριστιανικά είναι, αυτά που τα αναθεμάτιζε κάποτε μετά βδελυγμίας και τώρα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτά; Για την τέχνη και τον αθλητισμό τι να πει κανείς; Η μεν τέχνη τώρα που δεν χριστιανοφασιστοκρατείται δεν θέλει καν να ξέρει τίποτα από κείνο το παρελθόν της, ο δε αθλητισμός ήταν η πλέον αντιχριστιανική έκφραση του ανθρώπου. Εν κατακλείδι, τι βλέπουμε στο γράφημα της ιστορίας συναρτήσει του χρόνου; Βλέπουμε ότι, όσο ο χριστιανισμός συρρικνώνεται ένεκα της συνεχούς και αδιάψευστης επαλήθευσης του Hρακλείτιου «τα πάντα ρεί», που είναι ίσως το πλέον αδιάψευστο ανθρώπινο φιλοσοφικό αξίωμα, τόσο ο άνθρωπος αποθεώνεται αφ’ εαυτού του. Την τραγικότητα της ανθρώπινης φύσης ας μην την θίξουμε εδώ και γίνουμε σούργελο, γιατί η Αρχαία Ελληνική Τραγωδία τα έχει πει όλα. Χωρίς το «άριστο μέτρο» και χωρίς το Δελφικό «Γνώθι σ’ αυτόν», ο καθένας και ο κόσμος, πανεύκολα διολισθαίνει στην Ύβρη. Όλοι οι θεοί όλων των θρησκειών μαζί είναι ανίσχυροι μπροστά στον άνθρωπο που γίνεται υβριστής.

 

Τάδε έφει η Ιστορία.

Θέμης Τσιρώνης '2002'

Πνευματικά Δικαιώματα © "1991 - 2003" Περιοδικό Διιπετές

 

ΦΙΛΙΑ ΚΑΙ ΚΗΠΟΣ

 

ΦΙΛΙΑ ΚΑΙ ΚΗΠΟΣ

 

«Το της φύσεως δίκαιον εστί σύμβολον του συμφέροντος εις το μη βλάπτειν αλλήλους μηδέ βλάπτεσθαι» (1) Δηλαδή το δίκαιο της φύσης συμβολίζει το συμφέρον όλων να μη βλάπτουν ο ένας τον άλλον ούτε να βλάπτονται οι ίδιοι. Εδώ έχουμε σύμβολο, συμβολισμό, δηλαδή κάτι που χρειάζεται αποσυμβολισμό, αποκωδικοποίηση. (2)

Αλλά ας αφήσουμε όμως το επιμέρους και ας πάμε στην γενική εικόνα, μια και αυτό μας προτρέπει ο ίδιος ο Επίκουρος, στην επιστολή που προς Πυθοκλή (3) να αφιερώσουμε τον εαυτό μας στη μελέτη των αρχών και της απειρίας δηλ. του απροσδιόριστου, γιατί έτσι θα καταστούν εύκολα ορατές οι αιτίες των επί μέρους πραγμάτων. Και οι βασικές Αρχές της Επικούρειας φιλοσοφίας δεν κρύβονται.

Η γνώση των φυσικών νόμων που διώχνει τους φόβους των ανθρώπων η γνώση της ίδιας της βιολογίας μας, η οποία απαιτεί λίγα, που εύκολα τα προσφέρει η φύση για να είμαστε ευτυχισμένοι. Η ηδονή, ο πόνος, οι κανόνες της λογικής του Επίκουρου που είναι η λογική της ίδιας της φύσης, το απροσδιόριστο (και ως έλλειψη ορισμού), το τυχαίο, η ανάγκη, η ελευθερία ως ιδιότητα της ύλης. Όλα βρίσκονται στην φύση των πραγμάτων.

Όπου και αν ψάξουμε θα δούμε ότι ο Επίκουρος ερευνά την φύση των πραγμάτων για να διαμορφώσει την φιλοσοφία του.

Αλλά πιο καλά από εμένα τα λέει ο Λουκρήτιος: Ένας Έλληνας, λέει, ο Επίκουρος, είχε την θαρραλέα ψυχή και την θέληση, με νού και λογισμό, να αποτινάξει, πρώτος αυτός, τις κλειδωνιές που σφραγίζουν τα μυστικά της φύσης... Και ξανάρθε νικητής για να μας πει τι μπορεί να γίνει και τι όχι και πως ορίζεται, με νόμους ακλόνητους, η δύναμη στο κάθε τι. (4)

Και τι μπορεί να γίνει; Και σε αυτό που μπορεί να γίνει, με ποιους νόμους ακλόνητους θα ορισθεί η δύναμή του ;

Αφού υπογραμμίσουμε ότι ξεκινήσαμε από την θεμελιώδη επικούρεια αρχή ότι οι δυνάμεις του κάθε πράγματος ορίζονται - και περιορίζονται από απαράβατους φυσικούς νόμους, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι ο ίδιος ο Επίκουρος δημιούργησε τον Κήπο. (5) Βλέποντας την μεγάλη εικόνα, διακρίνουμε τον Κήπο μέσα στην κοινωνία. Διακρίνουμε μία κοινωνία μέσα στην κοινωνία. Ένα υποσύνολο μέσα στο σύνολο της κοινωνίας. Αν μεγεθύνουμε την εικόνα και περιορίσουμε το οπτικό πεδίο, ώστε να περιλαμβάνει μόνο τον Κήπο, θα διακρίνουμε τα στοιχεία που τον αποτελούν, θα διακρίνουμε ελεύθερα, αυτόνομα και δημιουργικά άτομα. Γιατί όμως τα άτομα αυτά δεν είναι διασκορπισμένα στην κοινωνία; Ποια είναι η δύναμη που τα κάνει να συν-έχονται και να δομούν τον Κήπο; Εστιάζοντας πάνω σ’ αυτή την δύναμη συνοχής διακρίνουμε ότι η δύναμη αυτή περιλαμβάνει κατά βάση την φιλία.

Ε, τότε δεν απομένει παρά να ακολουθήσουμε τον Επίκουρο, αυτόν που αποτίναξε τις κλειδωνιές που σφραγίζουν τα μυστικά της φύσης, για να μας αποκαλύψει ποιοι ακλόνητοι νόμοι ορίζουν την δύναμη της φιλίας. Άραγε ποια οράματα, ποιες ελπίδες, ποια φώτιση, ποια επιφοίτηση, ποια μοίρα, ποια ιδανικά βρίσκονται στα θεμέλια που στηρίζουν την φιλία. Τίποτε από όλες αυτές τις φλυαρίες. Στα θεμέλια της φιλίας υποχρεωτικά και κυρίαρχα βρίσκεται το συμφέρον. Και μάλιστα το αμοιβαίο συμφέρον, ή αλλιώς η κοινή ωφέλεια.

Ας ξαναθυμηθούμε την φράση με την οποία ξεκινήσαμε: «Το της φύσεως δίκαιον εστί σύμβολον του συμφέροντος....» Το συμφέρον λοιπόν. Ψάχνοντας την φύση των πραγμάτων καταλήγουμε στο συμφέρον. Αυτό μας λέει ο Επίκουρος. Ο Νικητής.

Μα, θα ρωτήσει κάποιος, εσείς οι Επικούρειοι ασχολείστε με την κερδοσκοπία, ή με την φιλοσοφία; Και η «ζωή νοήματος» που αναφέρουν συχνά οι φιλοσοφούντες;

Η «ζωή νοήματος» είναι η ζωή που επιδιώκει να ικανοποιήσει τις αναγκαίες και τις φυσικές επιθυμίες. (Ό πλούτος της Φύσης και είναι καθορισμένος και αποκτάται εύκολα. Ο πλούτος όμως που αφορά τις κενές νοήματος απόψεις φθάνει στο άπειρο". (6) Και η πνευματικότητα; Εδώ θα ζητήσω βοήθεια από τον ίδιο τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, που είπε ότι δεν υπάρχει πνευματική ζωή από οργανισμό που δεν τρώει. Εδώ συμφωνούμε με τον Αρχιεπίσκοπο, γιατί η Επικούρεια φιλοσοφία ξεκινάει από το στομάχι. ("Σαρκός φωνή το μη πεινήν, το μη διψήν, το μη ριγούν. Ταύτα γαρ έχων τις και ελπίζων έξειν καν Διί υπέρ ευδαιμονίας μαχέσατο":

Η φωνή της σάρκας ζητάει να μη πεινάει, να μη διψάει και να μη κρυώνει. Εφ' όσον τα έχει αυτά κάποιος και ελπίζει ότι θα τα έχει και στο μέλλον, θα μπορούσε να ανταγωνιστεί ακόμα και τον Δία στην ευτυχία. (7)

Όμως την φύση των πραγμάτων στο θέμα που εξετάζουμε, δεν την ερεύνησε μόνο ο Επίκουρος. Την ερεύνησαν και άλλοι σπουδαίοι φιλόσοφοι, καθώς και σπουδαίοι επιστήμονες. Και επειδή ο μικρόκοσμος αυτός του Κήπου, δεν υπάγεται στον κόσμο των ιδεών, οι οποιοιδήποτε ισχυρισμοί δεν θα δικαιολογούνται με νοητικά σχήματα, αλλά με αποδείξεις από την έρευνα της ίδιας της πραγματικότητας, την παρατήρηση και το πείραμα. 

Και ακριβώς αυτό θα μας απασχολήσει. Η επιστημονική απόδειξη των αρχών λειτουργίας και των αξιών της Επικούρειας φιλοσοφίας.

Ένας αναγνωρισμένος επιστήμονας, ζωολόγος, ο Ντέσμοντ Μόρις (Desmond Morris - Είναι αυτός που είχε γράψει το γνωστό βιβλίο Ό Γυμνός Πίθηκος", δηλ. ο άνθρωπος), έγραψε ένα διαφωτιστικό βιβλίο που τιτλοφορείται "Η Φύση της Ευτυχίας". (8) Λέει λοιπόν ο Morris ότι οι μακρινοί μας πρόγονοι, το ανθρώπινο είδος, που ζούσε πάνω στα δένδρα, κάποια στιγμή ακολούθησε μία νέα εξελικτική πορεία. Εγκατέλειψε την μονότονη ζωή πάνω στα δένδρα και έγινε θηρευτής. Κυνηγούσε κατά ομάδες για την τροφή του, διάγοντας έτσι μία επικίνδυνη και απαιτητική ζωή. Στην ζωή αυτή, που ήταν ομαδική, χρειάστηκε να αναπτύξει μία αίσθηση αυξημένης συνεργασίας και επικοινωνίας. Επίσης ήταν αναγκαίο να αναπτύξει και την αίσθηση του μοιράσματος της τροφής. Επί εκατομμύρια χρόνια ο θηρευτής άνθρωπος εξελισσόταν στα πλαίσια της ομάδας, όπου όχι μόνο δεν έβλαπτε ο ένας τον άλλον, αλλά κυριαρχούσε η αίσθηση της αλληλοβοήθειας, της συνεργασίας και της συμμετοχής. Δηλαδή της φιλίας. Χωρίς αυτήν το ανθρώπινο είδος δεν θα είχε καταφέρει ποτέ να ευημερήσει. Η κυρίαρχη εικόνα ότι ο προϊστορικός άνθρωπος ήταν ένα άγριο και βίαιο πλάσμα, που, όταν διαφωνεί με τους συντρόφους του, τους χτυπάει με ένα ρόπαλο, αφορά κυρίως τον ψυχαγωγικό κινηματογράφο.

Η παραπάνω συνεργατική συμπεριφορά μοιάζει με ανιδιοτέλεια, αλλά στην πραγματικότητα η συνεργατική συμπεριφορά είναι εξ ίσου εγωιστική , όσο και η ανταγωνιστική συμπεριφορά.

Επειδή ένα μεμονωμένο άτομο δεν μπορούσε ούτε να σκοτώσει ένα μεγάλο θήραμα, ούτε και να κατασκευάσει μία μεγάλη καλύβα μόνο του και γενικά επειδή το άτομο ευημερούσε μόνο όταν και η ομάδα ευημερούσε, η φυσική εξέλιξη μας εφοδίασε τελικά με έναν μηχανισμό συνεργασίας με τα άλλα μέλη της ομάδας. Σε αυτόν τον μηχανισμό βασίζεται η αίσθηση της ευτυχίας που έχουμε όταν βοηθάμε έναν φίλο. Εδώ θα πρέπει να προσθέσουμε ότι αυτά τα αρχέγονα χαρακτηριστικά της συνεργασίας, της αλληλοβοήθειας και της φιλότητας, ηθικολόγοι διαφόρων ειδών προσπάθησαν να τα καρπωθούν παρουσιάζοντάς τα ως αποτέλεσμα της διδασκαλίας τους.

Όταν στην συνέχεια άρχισαν να δημιουργούνται οι μεγάλες πόλεις, κυριαρχεί το μεγάλο απρόσωπο πλήθος και αναπτύσσονται έντονες και ποικίλες ανταγωνιστικές σχέσεις. Η ισορροπία ανάμεσα στον ανταγωνισμό και την συνεργασία διαταράσσεται και η πλάστιγγα άρχισε να γέρνει υπέρ του ανταγωνισμού. Τότε, γράφει ο Μόρις, οι δεσμοί της φιλίας άρχισαν να χαλαρώνουν. Παρ' όλα αυτά, ο άνθρωπος παρέμεινε ένα είδος , που από βιολογική άποψη, έχει προγραμματιστεί να βοηθά τους άλλους για να βοηθηθεί και ο ίδιος. Και ως ανθεκτικό είδος ο άνθρωπος, αυτή την εξελικτική κληρονομιά την διατήρησε ως στοιχείο της ανθρώπινης φύσης του. Αυτό το στοιχείο της φύσης μας, γράφει ο Morris, λειτουργεί ικανοποιητικά ακόμα και σήμερα, υπό την προϋπόθεση ότι διαβιούμε σε μικρές κοινότητες.

Τις παραπάνω επιστημονικές διαπιστώσεις του Ντέσμοντ Μόρις κατά κάποιο τρόπο τις ερεύνησε και από άλλη σκοπιά ο Ρίτσαρντ Ντώκινς (Richard Dawkins).

Ο γνωστός εξελικτικός βιολόγος και ηθολόγος Ρίτσαρντ Ντώκινς προσπάθησε να απαντήσει στο ερώτημα γιατί ορισμένα γονίδια, στην ουσία ομάδες γονιδίων, επιβιώνουν και αναπαράγονται (ανατυπώνονται) επί εκατομμύρια χρόνια, ενώ άλλες ομάδες γονιδίων εξαφανίζονται. Στα πλαίσια αυτά και σε ανθρώπινο επίπεδο πλέον ερεύνησε ποια συμπεριφορά - σταθερά προγραμματισμένη - δημιουργεί δεσμούς συνεργασίας, οι οποίοι με την σειρά τους οδηγούν στην δημιουργία ομάδας που βαθμιαία (εξελικτικά) θα δυναμώνει και θα διαιωνίζει την ύπαρξή της σε βάθος χρόνου.

Υπάρχει άραγε κάποιου είδους συνταγή , κάποια σταθερή στρατηγική συμπεριφοράς , που, μέσω της φυσικής επιλογής (κατά την φύσιν), δεν θα αφήνει μία ομάδα να διαλυθεί, αλλά θα την δυναμώνει μέσα σε ένα πλαίσιο δεσμών συνεργασίας ; Και μάλιστα σε έναν περίγυρο που εξελίσσεται και μεταβάλλεται συνεχώς;

Για να μη τα πολυλογούμε, στο βιβλίο του «Το Εγωιστικό Γονίδιο» (9) περιγράφει ένα πείραμα:

Επιστήμονες από όλο τον κόσμο έστειλαν δεκάδες προγράμματα ανθρώπινης συμπεριφοράς. Τα προγράμματα αυτά ήταν στρατηγικές που αποτελούσαν κανόνες δράσης προγραμματισμένους εκ των προτέρων και που ήταν δομημένοι σε δύο στοιχεία : "συνεργάζομαι" και "λιποτακτώ". (Χονδροειδές παράδειγμα: Ο Α προσφέρει φαγητό στον Β που πεινάει, δηλαδή "συνεργάζεται", αργότερα, οι όροι αντιστρέφονται και τώρα πεινασμένος είναι ο Α, αλλά τώρα ο Β αρνείται να προσφέρει φαγητό στον Α, δηλαδή "λιποτακτεί" και έτσι ο Β μόνο ωφελείται και συνεπώς στο παιχνίδι κερδίζει μεγάλη βαθμολογία, ενώ ο Α μόνο χάνει και συνεπώς παίρνει αρνητική βαθμολογία. Αν όμως αντίθετα ο Β στην "συνεργασία" απαντήσει με "συνεργασία", τότε ωφελούνται και οι δύο και μοιράζονται κάποια μικρότερη βαθμολογία). Για την ακρίβεια πήραν μέρος εξήντα δύο προγράμματα σταθερής στρατηγικής συμπεριφοράς από τα οποία άλλα είχαν ως βάση κυρίως το συνεργάζομαι και άλλα κυρίως το λιποτακτώ. Τα προγράμματα αυτά έπαιξαν" μεταξύ τους σε χίλιες γενιές. Πιο συγκεκριμένα, στην πρώτη γενιά, κάθε στρατηγική συμπεριφορά "έπαιζε" με όλες τις άλλες και τον εαυτό της και συγκέντρωνε κάποιους βαθμούς. Στην συνέχεια έμπαινε στην δεύτερη γενιά όχι μόνη της, αλλά μαζί με άλλα αντίτυπα του εαυτού της, τόσα, όσα και οι βαθμοί που είχε κερδίσει. Στις αρχές του παιχνιδιού (στις πρώτες 150 από 1000 γενιές) οι στρατηγικές με βάση τη «λιποταξία» κέρδιζαν. Οι "λιποτάκτες" αυξάνονταν, ενώ οι συνεργαζόμενοι μειώνονταν. Βαθμιαία όμως, οι "λιποτάκτες" άρχισαν να μειώνονται και τελικά οι στρατηγικές με βάση την συνεργασία κατέλαβαν όλες τις πρώτες θέσεις. Σ' αυτό τό πείραμα, όπως και σε δύο άλλα που προηγήθηκαν, πάντα πρωταθλητής αναδείχθηκε το πρόγραμμα "Μία σου και Μία μου", δηλαδή η στρατηγική σταθερής συμπεριφοράς, σύμφωνα με την οποία την πρώτη φορά "συνεργάζομαι" - (δείν μέντοι προκατάρχεσθαι) - και την δεύτερη φορά κάνω ότι έκανες εσύ την προηγούμενη. Δηλαδή στο πρώτο βήμα "συνεργάζομαι", αν ανταποκριθείς με "άρνηση" , η δεύτερη κίνησή μου είναι "άρνηση", αν όμως ανταποκριθείς με "συνεργασία", η δεύτερη κίνησή μου είναι "συνεργασία".

Ο τρόπος αυτός της συμπεριφοράς αποβλέπει στην αμοιβαία ωφέλεια και, ενώ χάνει πρόσκαιρα, επικρατεί σε βάθος χρόνου. Η δυναμική τους δεν στηρίζεται μόνο στην συνεργασία αλλά και στην απόρριψη κάθε σχέσης με αυτούς που δεν συνεργάζονται. Οι "συνεργαζόμενοι" εδώ όχι μόνο δεν κάνουν χατίρια, όχι μόνο δεν θυσιάζονται γιά τους άλλους, αλλά έχουν την απαίτηση έναντι της δικής τους προσφοράς να εισπράξουν την ανταπόδοση και, αν δεν υπάρξει ανταπόδοση, τιμωρούν τους "λιποτάκτες".

("Ανήρ αχάριστος μη νομιζέσθω φίλος"). (10)

Με αυτόν το τρόπο ανθρώπινης συμπεριφοράς μπορούν να προκύψουν κοινότητες συνεργασίας. Αλλά ας διαβάσουμε αυτά που γράφει ο ίδιος ο Ρίτσαρντ Ντώκινς:

« Ακόμα και αν η στρατηγική αυτή που αποβλέπει στο κοινό όφελος σπανίζει στον συνολικό πληθυσμό, θα μπορούσε κατά τόπους να είναι κοινή. Σε μία περιοχή, τα άτομα που "παίζουν" την στρατηγική αυτή , ενδέχεται να συναντώνται αρκετά συχνά ώστε να ευημερούν από την αμοιβαία συνεργασία,......... τότε τα άτομα αυτά συνεργαζόμενα μεταξύ τους σε ζεστούς μικρούς τοπικούς θύλακες, θα μπορούσαν να ευημερήσουν τόσο πολύ, ώστε από μικρές τοπικές συναθροίσεις να σχηματίσουν μεγαλύτερες τοπικές συναθροίσεις. Οι τελευταίες θα μπορούσαν να γίνουν τόσο μεγάλες, ώστε να εξαπλωθούν και σε άλλες περιοχές................. ».

Αυτές οι απόψεις διατυπώνονται εδώ και δεκαετίες βασισμένες σε έρευνες που έγιναν στον τομέα της θεωρητικής γενετικής.

Σε έναν άλλο τομέα έρευνας, στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, αναπτύχθηκε ένα ενδιαφέρον σκεπτικό βασισμένο στην θεωρητική γενετική. Θα ακολουθήσουμε εδώ τα γραφόμενα από τον αγαπητό σε όλους Νίκο Λυγερό, στο βιβλίο του "Νοητική Στρατηγική" (11). 

Αποπειρώμενοι να παράγουν τεχνητή νοημοσύνη, αρχικά, προσπάθησαν να δημιουργήσουν μία ιεραρχική δομή στο σύστημα, που να αντικαθιστά τον τρόπο με τον οποίο σκέπτεται ένας άνθρωπος. Το μόνο που πέτυχαν ήταν να μιμηθούν την ανθρώπινη σκέψη. Αυτή η προσπάθεια βασιζόταν στην λογική της κλασικής άποψης ότι μία έξυπνη συμπεριφορά είναι το αποτέλεσμα μιας έξυπνης επιλογής ενός ανθρώπου. Αυτό ανατράπηκε από μία σχετικά απλή ιδέα: Η νοημοσύνη δεν προέρχεται υποχρεωτικά από μία έξυπνη οντότητα, αλλά από μία έξυπνη συνεργασία απλών στοιχείων. Τα στοιχεία αυτά λειτουργώντας σε ένα σύστημα μεγαλύτερης ελευθερίας, μιμούνται την γνωστική συμπεριφορά (σχόλιο : ως γνωστική συμπεριφορά εννοώ τον τρόπο ανάλυσης, επεξεργασίας, σύνθεσης) μιας πολύπλοκης οντότητας και, με μεγάλη ταχύτητα, βρίσκουν λύσεις εκεί που άλλα συστήματα δεν μπορούν να βρουν λύσεις.

Ανακαλύψαμε, γράφει ο Νίκος Λυγερός, ότι το ίδιο μπορεί να ισχύσει στον τομέα της στρατηγικής έρευνας σε μία ομάδα αποτελουμένη αποκλειστικά και μόνο από ανθρώπους. Με αυτή την ιδέα το κάθε άτομο που αποτελεί αυτή την ομάδα έρευνας δεν προσπαθεί να αναδείξει τον εαυτό του, (αυτό είναι μία στάση που οδηγεί μόνο και μόνο στον συναγωνισμό), αλλά προσπαθεί δυναμικά να προσφέρει στους άλλους ένα πλαίσιο αξιοποίησης των ικανοτήτων τους. Έτσι η συμπεριφορά της ομάδας δεν είναι ατομική αλλά ολική. Όλοι ψάχνουν την ίδια λύση χωρίς να προσπαθούν να την βρουν από μόνοι τους. Στην ομάδα δεν υπάρχουν ανταγωνιστικές σχέσεις, ούτε σχέσεις συναγωνισμού, ούτε σύστημα ιεραρχίας. 

Η ομάδα επιφανειακά φαίνεται να βρίσκεται σε χαοτική κατάσταση, αλλά πίσω από αυτό κρύβεται τάξη και πολυπλοκότητα. Η επιλογή του συμπλέγματος της ομάδας και όχι η επιλογή ενός και μόνο ατόμου γιά την αντιμετώπιση προβλημάτων είναι μία στρατηγική. Η νοημοσύνη της ομάδας είναι η μετά - στρατηγική.

Αλλά, ας το ελαφρύνουμε λίγο. Ας χρησιμοποιήσουμε την αναλογία του Επικούρειου Κανόνα και ας απολαύσουμε τον Λουκρήτιο που αναφέρεται στις σχέσεις της ομάδας και των ατόμων που δομούν την ομάδα:

« Μπορούμε να γελάμε χωρίς να είμαστε φτιαγμένοι από άτομα που γελούν, μπορούμε να σκεφτόμαστε και να μιλάμε με λόγια σοφά, ακόμα κι αν δεν είμαστε φτιαγμένοι από άτομα με σοφία και ευφράδεια ...» (De Rerum Natura, Λουκρήτιος- Γιά την Φύση των Πραγμάτων, Εκδόσεις ΘΥΡΑΘΕΝ", βιβλίο II, 973-991).

Εδώ θα κλείσουμε με μερικές βασικές επισημάνσεις και ερωτήματα.

Η Επικούρεια φιλοσοφία δεν είναι δημιούργημα κάποιου εμπειροτέχνη της ζωής, αλλά βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα. Ο Επίκουρος μελέτησε τους φυσικούς νόμους και τους παρουσίασε και ως ηθική διδασκαλία. Η διδασκαλία γιά την φιλία ανάγεται στην ηθική, αλλά αποτελεί συγχρόνως μία σταθερή εξελικτική στρατηγική όπως την θέλει η επιστήμη, δηλαδή μία στρατηγική που αντιμετωπίζει με επιτυχία τα προβλήματα σε ένα κόσμο που εξελίσσεται συνεχώς, μία στρατηγική που αναδεικνύει τον νικητή.

Η σημερινή κοινωνία στηρίζεται στην δυναμική του ατομικού συμφέροντος με μία συμπεριφορά που δεν περνάει μέσα από από την κοινή ωφέλεια, πράγμα τελείως ασυμβίβαστο με την Επικούρεια φιλοσοφία. Σε αντίθεση με αυτό η ατομιστική Επικούρεια φιλοσοφία ικανοποιεί το ατομικό συμφέρον αντλώντας μέσα από το καλάθι της κοινής ωφέλειας.

Επίσης σήμερα, ως λύση, επανέρχεται και μία παλαιά συνταγή, που λέει να ξεχάσουμε το "εγώ" και να γυρίσουμε στο "εμείς". Λόγω της χριστιανικής παράδοσης από την οποία επηρεάζεται, θέλει το άτομο να κάνει το καθήκον του και να προσφέρει χωρίς αντάλλαγμα, ακόμα και σε εκείνους που κάθονται ακίνητοι στον καναπέ του σαλονιού τους. Είναι επόμενο αυτοί να εξαντλήσουν και να κατασπαράξουν τους καλοπροαίρετους και ηρωικούς ανθρώπους του καθήκοντος και της προσφοράς, που θυσιάζονται μένους γιά το κοινό καλό, και αφού τους εξοντώσουν, να αυτοκαταστραφούν εκεί που κάθονται, στον καναπέ τους.

Αντιμετωπίζουμε μία συχνή ερώτηση: «Γιατί δεν ασχολείστε με την πολιτική ; ». Απαντώντας σε αυτό το ερώτημα, δεν απαντάμε σχεδόν σε τίποτε. Το σωστό ερώτημα είναι : «Γιατί δεν ασχολείται η πολιτική με εμάς;». Η φιλοσοφία δεν αποτελεί προέκταση της πολιτικής. Αποτελεί το υπόβαθρο της πολιτικής. Ο Επίκουρος δεν ήταν ένας δημοκράτης, που, επάνω στις δημοκρατικές του ιδέες οικοδόμησε την φιλοσοφία του. Ακριβώς το αντίθετο έγινε. Δεν γνωρίζω ποιά πολιτική των Κήπων θα εμπνεύσει κάποια πολιτική και ποιά. Γνωρίζω όμως ότι αυτή θα περιέχει τις αξίες της Επικούρειας φιλοσοφίας. Τις αξίες μας.

Γεώργιος Καπλάνης Φεβρουάριος 2013.

 ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

(1)(Κυρια Δόξα XXXI, Διογένης Λαέρτιος, X, 150).

(2)    ( Σύμβολον: Σημάδι ή τεκμήριο μέσω του οποίου κάποιος καταλήγει σε ένα συμπέρασμα, Λεξικό των Liddell και Scott). Βέβαια υπάρχει και άλλη μετάφραση που την λέξη "σύμβολο" την ερμηνεύει ως "συμβόλαιο". Ακόμα καλύτερα, έχουμε την απ' ευθείας ερμηνεία της φύσης.

(3)    (στίχος 116 επ.)

(4)    (De Rerum Natura, Βιβλίο I, 62, Λουκρήτιος- "Γιά την Φύση των Πραγμάτων", Εκδόσεις ΘΥΡΑΘΕΝ").

(5)     (De Rerum Natura, Λουκρήτιος- Γιά την Φύση των Πραγμάτων, Εκδόσεις "ΘΥΡΑΘΕΝ", σελ. 490, σημείωση Γιάννη Αβραμίδη)

(6)    Κύρια Δόξα XV, Δ.Λ. X, 144, Επικούρειων ΔόξαΓ Χρήστου Γιαπιτζάκη, 125, Εκδόσεις Βερέττα).

(7)    (Επικούρου προσφώνησις 33, Επικούρειων ΔόξαΓ Χρήστου Γιαπιτζάκη, 163, Εκδόσεις Βερέττα,).

(8)    ("Η Φύση της Ευτυχίας", τίτλος του πρωτοτύπου: The nature of happiness, Εκδόσεις Κέδρος.)

(9)     («Το Εγωιστικό Γονίδιο», τίτλος πρωτοτύπου The Selfish Gene, εκδόσεις Κάτοπτρο).

(10)      Μένανδρος, απόσπασμα 39, "Επικούρειων ΔόξαΓ Χρήστου Γιαπιτζάκη, 163).

(11)      (Εκδόσεις Σπανίδη, Ξάνθη 2006).

ΣΧΟΛΙΑ

Μήπως τα παραπάνω σας θυμίζουν τον Κήπο του Επίκουρου που είχε εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο ; (οί τε φίλοι τοσούτοι το πλήθος, ως μηδ'αν πόλεσιν όλαις μετρήσθαι δύνασθαι : και οι φίλοι τόσοι πολλοί που να μη μπορείς να τους μετρήσεις σε όλες τις πόλεις -

-πασών σχεδόν εκλιπουσών των άλλων, ες αεί διαμένουσα και νηρίθμους αρχάς απολύουσα άλλην εξ άλλης των γνωρίμων:

η Σχολή η ίδια, ενώ σχεδόν όλες οι άλλες είχαν αφανιστεί , συνεχίζει για πάντα χωρίς διακοπή με αναρίθμητη διαδοχική εναλλαγή των επικεφαλής στην διευθύνσή τους) (Διογένης Λαέρτιος, X, στίχοι 9,10)

Μήπως η "συνεργασία" του πειράματος, δεν είναι η Επικούρεια φιλία, αφού και οι δύο βασίζονται στην αμοιβαία ωφέλεια ; (και την φιλίαν δια τας χρείας, δείν μέντοι προκατάρχεσθαι (και γαρ την γήν σττείρομεν), συνίστασθαι δε αυτήν κατά κοινωνίαν εν τοις ται ηδοναίς εκπεττληρωμένοις : η φιλία συνάπτεται γιατί καλύπτει τις ανάγκες μας. Και βέβαια κάποιος κάνει το πρώτο βήμα - όπως σπέρνουμε την γή... ) (Διογένης Λαέρτιος,X, στίχ. 120) (δι'αλλήλων σώζεσθαι: μπορούμε να σωθούμε μέσω των άλλων) (Φιλόδημος Περί Παρρησίας Φ.Π. 36)

Μήπως στον Κήπο, μέσω της "παρρησίας", δεν είχε καθιερωθεί μελετημένο σύστημα συμπεριφοράς, ώστε να αποβάλλουν τους τρακαδόρους" - λιποτάκτες"; ( τον σοφόν μεν ου λέγειν ηγήσεται τωι ανάλθει. και αναθήσεται ου πάσιν αλλά ενίοις : Δεν θα θεωρηθεί ότι ο σοφός μιλά σε αγιάτρευτο ασθενή. Και δεν θα επικοινωνήσει με όλους αλλά με μερικούς -με όσους δηλαδή εκούσια αποδεχθούν τα λόγια του). (Φιλόδημος Περί Παρρησίας Φ.Π. 84Ν)

Μήπως ο Επίκουρος, μελετώντας την φύση των πραγμάτων κατά την ροή τους, όπως έλεγε, κατανόησε από τότε, με πιο απλό και εμπειρικό τρόπο, τον εξελικτικό μηχανισμό, δηλαδή αυτό που κατανοεί και η σημερινή επιστήμη, μελετώντας και αυτή την φύση των πραγμάτων κατά την ροή τους;

Εδώ θα πρέπει να κάνουμε μία παρεμβολή. Η επικέντρωση στο παραπάνω επιμέρους ζήτημα της Επικούρειας διδασκαλίας μπορεί να προκαλέσει μία εντύπωση ότι σε αυτό το επί μέρους περιλαμβάνεται το όλον. Γι αυτό πρέπει να αναφέρουμε ότι ο ίδιος ο Επίκουρος τιμήθηκε από την πατρίδα του γιά την ανυπέρβλητον προς πάντας ευγωμοσύνη (ανυπέρβλητη καλή προδιάθεση και γνώμη για όλους) και γιά την ανυπέρβλητον προς πάντας αυτού φιλανθρωπίαν (την ανυπέρβλητη φιλότητα - αγάπη - προς όλους τους ανθρώπους. Το ίδιο βρίσκουμε και στον Επικούρειο φιλόσοφο Διογένη Οινοανδέα, ο οποίος προσέφερε αυτό που μπορούσε από φιλότητά προς όλους του ανθρώπους, τους γνωστούς και τους άγνωστους, τους ντόπιους και τους ξένους, αυτούς που βρίσκονται στην ζωή και αυτούς που θα γεννηθούν στο μέλλον. Η φιλότητα προς όλους τους ανθρώπους αποτελεί αδιαπραγμάτευτη αξία της Επικούρειας φιλοσοφίας.

Ως προς την τελευταία αναφορά σε θέματα της στρατηγικής της ομάδας, ήδη από την φυσική της Επικούρειας φιλοσοφίας γνωρίζουμε ότι ένας οργανισμός είναι δομημένος από άτομα, αλλά άλλες ιδιότητες έχει αυτός ο οργανισμός και άλλες ιδιότητες έχουν τα άτομα που δομούν αυτόν τον οργανισμό. Ο Λουκρήτιος το γράφει με πολύ γλαφυρό τρόπο : « Μπορούμε να γελάμε χωρίς να είμαστε φτιαγμένοι από άτομα που γελούν, μπορούμε να σκεφτόμαστε και να μιλάμε με λόγια σοφά, ακόμα κι αν δεν είμαστε φτιαγμένοι από άτομα με σοφία και ευφράδια ...» (De Rerum Natura, Λουκρήτιος- Γιά την Φύση των Πραγμάτων, Εκδόσεις ΘΥΡΑΘΕΝ", βιβλίο II, 973-991). 

Τελείως επιφανειακά και κάπως πρόχειρα, θα μπορούσαμε εδώ να προβούμε σε κάποιες συγκριτικές παρατηρήσεις σχετικά με τις "πατέντες" δημοκρατίας που υπάρχουν, δηλαδή τους μηχανισμούς λειτουργίας της δημοκρατίας στην Ελλάδα.

Πολλά από αυτά στην ουσία είναι προγράμματα στα οποία έχουν τοποθετηθεί "ιοί" καταστροφής από τον κατασκευαστή τους. Παράδειγμα: Στο πρόγραμμα λειτουργίας των συνεταιρισμών έχει τοποθετηθεί Ίός" στο έλεγχο των οικονομικών. Είναι προδιαγεγραμμένο να πτωχεύσουν. Στο πρόγραμμα λειτουργίας των σωματείων ο "ιός" βρίσκεται στις αρμοδιότητες του προέδρου. Αντίθετα στην δημοκρατία της Σπάρτης ο Ίός" της βασιλείας εξουδετερώθηκε από τον ορισμό δύο βασιλέων).

Στις "πατέντες" της δημοκρατίας λοιπόν ίσως η δημοκρατία δεν αποτελεί μόνο ιδεολογία, αλλά και ιδεολόγημα, ενώ ο Κήπος στηρίχθηκε και θα στηρίζεται στην φιλία, δηλαδή θα έχει επίπεδο οργάνωσης ανώτερο από την "δημοκρατία".

Ο Κήπος , λοιπόν, έχει ανώτερο επίπεδο οργάνωσης. Όμως αυτό είναι ήδη μεγάλη κουβέντα. Μήπως;; Το να ασχολείσαι με σχέσεις συνεργασίας και να μη χάνεις τον χρόνο σου και την ενέργειά σου σε σχέσεις ανταγωνισμού είναι μία στρατηγική επιλογή και μάλιστα μία στρατηγική επιλογή που αποβλέπει στη νίκη και όχι στην θυσία και την ήττα, είναι μία στρατηγική που μπορούν να την πραγματώσουν νικητές και όχι θύματα.

** Αντί για «ιός» πιό σωστά θα ήταν να μιλήσουμε για ατέλεια σε ένα υποσύστημα του συστήματος.

 

 

 

 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

                                                         

Κυκεώνας του Ολύμπου

Κυκεώνας του Ολύμπου

Οι Αρχαίοι Έλληνες έδιναν περισσότερη αξία στην δημόσια ζωή και λιγότερο στην ιδιωτική.

Για τον λόγο αυτό ανέπτυξαν μαγειρικές επιτηδεύσεις για τα δημόσια
γεύματα, τα οποία οργανώνονταν κατά την διάρκεια των θρησκευτικών τους εκδηλώσεων αλλά και των ηρωικών συναθροίσεων μετά από μάχες οι κατακτήσεις.

Ο κυκεών ο οποίος σημαίνει εξισορροπημένο μίγμα τροφών, αναφέρεται στον Όμηρο και στον Ορφέα ως Ιερά τροφή.

Κύρια παρασκευάζονταν στα μυστήρια ειδικά στα Ελευσίνια.

Ο κυκεών είναι δυο κατηγοριών.

Κυκεών οίνου και Κυκεών τροφής.

Τα τελευταία χρόνια η ευαισθησία και αναζήτηση επάνω στην
Αρχαιοελληνική φιλοσοφία, αναβίωσαν και την αντίστοιχη κουζίνα.

Σήμερα θα μαγειρέψουμε τον κυκεώνα των Προμηθείων στον Όλυμπο, τα οποία οργανώνονται εδώ και δέκα χρόνια στην περιοχή του Λιτόχωρου.

Υλικά για έξη μερίδες

2 φλιτζάνια του τσαγιού φακές
6 φλιτζάνια νερό
1 φλιτζάνι κόκκινο κρασί ξηρό

1    Κρεμμύδι ψιλοκομμένο

2     Σκελίδες σκόρδο ψιλοκομμένο

1    Καρότο ψιλοκομμένο

Λάδι δυο κουταλιές της σούπας

2     φύλλα δάφνης

½  φλιτζανιού τραχανά.

100 gr φουντούκια
100 gr σταφίδες

100 gr Δαμάσκηνα χωρίς κουκούτσια ξερά

200 gr Κατσικίσιο κρέας παχύ. Κομμένο σε μικρά κομμάτια

Αλάτι πιπέρι (κόκκινο)

Σερβίρετε με ζυμωτό ψωμί και κατσικίσιο τυρί.

Εκτέλεση

Σε μία μεγάλη χύτρα ζεσταίνουμε το λάδι και ρίχνουμε το σκόρδο το κρεμμύδι και τα κρέας μέχρι να ροδίσει λίγο.

Προσθέτουμε το νερό τις φακές, τα καρότα, την δάφνη και τα φουντούκια.
Βράζουμε σε μέτρια φωτιά για 40 λεπτά και προσθέτουμε τις σταφίδες, τα δαμάσκηνα τον τραχανά και το κρασί.

Σιγοβράζουμε για 10 λεπτά και σερβίρουμε σε βαθύ πιάτο με μία φέτα
κατσικίσιο τυρί.